Demokratiya kimindir?
Ednews xəbər verir ki, 2024-cü il oktyabrın 9-da Cenevrədə yerləşən BMT-nin Ofisində keçirilən İnsan Hüquqları Şurasının 57-ci sessiyasında Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri üzrə Gənclər Parlamenti bir yan tədbir təşkil etdi. "Demokratiya kimindir?" başlıqlı bu tədbir, demokratiyanın mövcud narrativlərini tənqidi şəkildə araşdıraraq, tez-tez qeyri-Qərb kontekstlərində demokratiyanı qiymətləndirmək üçün standart hesab edilən ənənəvi Avro-sentrik interpretasiyanı sorğuladı.
Panel müzakirəsində müxtəlif cəmiyyətlərin tarixi və mədəni kontekstlərində kök salmış alternativ demokratiya və insan hüquqlarının qiymətləndirilməsinə dair yanaşmaları paylaşan dörd hörmətli ekspert iştirak etdi.
Müzakirəni BMT-də Sülh Universitetinin səfiri və daimi müşahidəçisi olan cənab David Fernandez Puyana açaraq demokratiyanın qədim Yunanıstandan gələn mənşəyinə toxundu. O, George Washingtonun müasir demokratik sistemlərin formalaşmasında, xüsusilə də konstitusiyalar, hökumət qurumları və siyasi partiyalar kimi əsas strukturlar vasitəsilə göstərdiyi davamlı təsiri vurğuladı. Cənab Fernandez təhsilin demokratiya və insan hüquqlarına hörmətin təbliğində oynadığı əsas rola diqqət çəkdi.
Cənubi Asiya demokratiyaları üzrə aparıcı ekspert, doktor Tripurdaman Singh isə demokratik diskurs ilə Cənubi Asiyanın müstəmləkə tarixi arasında əlaqələr quraraq müzakirəni genişləndirdi. O, müstəmləkəçiliyin Cənubi Asiya liderləri arasında skeptisizm yaratdığını izah etdi, çünki onlar demokratiya və insan hüquqları diskurslarını imperializmin aləti kimi qəbul edirdilər. Cənab Singh, bu məsələyə Hindistanı nümunə gətirərək toxundu və bildirdi ki, İngiltərə müstəmləkə hakimiyyəti Hindistana demokratiya əldə etməyə icazə verməyib və sonradan onun legitimliyini zəiflətmək üçün demokratik çatışmazlıqlarını tənqid edib.
Panelə uzaqdan qatılan Avropa Komissiyasının keçmiş üzvü xanım Angele Kedaitiene, Avropa İttifaqının demokratiya və insan hüquqlarını dəstəkləyən roluna diqqət çəkdi. O qeyd etdi ki, Aİ qonşu ölkələrdə vətəndaş cəmiyyəti təşəbbüsləri üçün 1,511 milyard avro vəsait ayırıb və bir çox inkişaf proqramlarına insan hüquqları ilə bağlı şərtləri daxil edib. Xanım Kedaitiene, Aralıq dənizi regionunda dialoq və əməkdaşlığı təşviq edən Barselona Bəyannaməsinə də diqqət çəkdi.
Qlobal Su, Ətraf Mühit və Sərvət İnstitutunun baş direktoru cənab Nidal Salim isə diqqəti Yaxın Şərq və Şimali Afrika (MENA) regionuna yönəltdi. O, bu regionda avtoritarizmin və insan hüquqlarının pozulmasının uzun tarixindən danışdı, eyni zamanda ölkələr arasındakı böyük fərqləri vurğuladı. Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi nümunələri göstərdi, burada hökumət tolerantlıq və sülh görüntüsünü təbliğ edir, lakin eyni zamanda nəzarət və azadlıqları məhdudlaşdırır. Cənab Salim, Ərəb Baharından sonra ümid rəmzi kimi görünən, lakin indi ifadə azadlığı və siyasi müxalifətə qarşı ciddi məhdudiyyətlər tətbiq edən Tunisdən də danışdı.
Dinləyicilər də müzakirələrə əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verdilər və liberal demokratiyaların qlobal insan hüquqları məsələlərindəki rolunu tənqid edən vacib məqamlar qaldırdılar. Bir iştirakçı, bəzi Qərb demokratiyalarının, xüsusilə də İsrail-Fələstin münaqişəsindəki ikiqat standartlarını tənqid etdi. Başqa bir iştirakçı isə Hindistanın demokratik sistemi ilə bağlı xüsusi problemlərə diqqət çəkdi və cənab Singh Hindistanın modelinin öz tarixi kontekstində kökləndiyini və demokratiya üçün normativ bir model kimi mövqeyini göstərmədiyini vurğuladı.
Tədbir, mövcud Avro-sentrik demokratiya baxışlarının yenidən nəzərdən keçirilməsinin zəruriliyi ilə yekunlaşdı. Panel iştirakçıları bu qlobal çağırışların həll edilməsinin, daha geniş miqyasda həqiqi demokratiya və insan hüquqlarına hörmətin əldə olunması üçün vacib olduğunu vurğuladılar.
