6 avqust — 4 sentyabr 2018-ci il tarixində AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Taleh Əliyevin rəhbəri olduğu Oğuz-Qax arxeoloji ekspedisiyası tərəfindən Qax rayonu ərazisində tədqiqatlar aparılmışdır.

AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutundan Qaziler.az-a verilən məlumata görə, tədqiqatlar zamanı rayon ərazisində yerləşən tarixi-arxeoloji abidələrin xəritələri və GPS koordinatları hazırlanmış, bəzi abidələrdə çöl-tədqiqat işləri həyata keçirilmişdir.

Mühüm yenilik kimi cari mövsümdə elmi ədəbiyyata yeni bir arxeoloji abidənin gətirilməsi olmuşdur. Belə ki, ekspedisya tərəfindən Qax rayonunun Qıpçaq kəndinin cənubunda, Üzümlü-Ağyazı istiqamətində olan şosse yolunun Əyriçay körpüsünə çatmamış, sağ hissədə, yerli əhali tərəfindən “Əyrinin tapı” (Əyriçayın təpəlikləri) deyilən ərazidə, çayın sağ sahilində yerləşən Qıpçaqtəpə abidəsi ilk dəfə qeydə alınmışdır.

Qıpçaqtəpə abidəsi 4 ha ərazini əhatə edir. Çoxtəbəqəli abidə möhtəşəm yaşayış yerlərindən biridir. Cari mövsümdə Qıpçaqtəpə yaşayış yerində beş hissədə arxeoloji kəşfiyyat qazıntısı aparılmışdır. 1 — 5 N-li arxeoloji kəşfiyyat sahələrində aparılmış tədqiqat nəticəsində abidənin mədəni təbəqələri müəyyənləşdirilmiş və üst təbəqələrdən maddi mədəniyyət nümunələri kameral şəkildə işlənilmişdir. Qıpçaqtəpə abidəsində aparılan arxeoloji kəşfiyyat qazıntısı zamanı abidənin üst təbəqələrinin ilk orta əsr və orta əsrlərə aid olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Qazılmış sahələrin planı hazırlanmışdır.

İlkin tədqiqatlar nəticəsində Qıpçaqtəpə yaşayış yerinin antik və ilk orta əsrlər dövründə yuxarıda qeyd etdiyimiz şosse yoluna yaxın hissədə yerləşdiyini, daha sonra son orta əsrlərə doğru yaşayış yeri öz ərazisini qərbə doğru genişləndiyini söyləmək mümkündür. Son orta əsrlərdə əhali Sarı pir adlı hissədə həyat sürmüş, XX əsrdə isə hazırkı Qıpçaq kəndinin ərazisində məskunlaşmışdır.

Qıpçaqtəpə abidəsinin qərbində yerləşən Sarı pir adlı qəbristanlığa da baxış keçirilmiş və fotoşəkillər çəkilmişdir. Qəbir daşları üzərində olan yazılardan oranın XIX əsrə aid olduğunu söyləmək mümkündür.

Zərnə kəndində yerləşən ilk orta əsr Zərnə qalasında da arxeoloji tədqiqat işləri aparılmış, qala divarlarının qalıqları əsasında onun planı hazırlanmışdır.

Tədqiqat mövsümündə Qax rayonu ərazisində yerləşən ilk orta əsr alban dövrü abidələrinin bəzilərinin GPS koordinatları müəyyənləşdirilmiş və arxeoloji xəritəsi tərtib olunmuşdur.