Naxçıvanda keçirilən “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqresində iştirak edən Dərələyəz icmasının üzvləri Xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun məzarını ziyarət ediblər.
Bu barədə Dərələz icmasının sədr müavini Möhübbət Səmədoğlu məlumat verib. O, bildirib ki, icma rəhbəri professor Mahirə Nağıqızının təşəbüsü ilə Naxçıvanda səfərdə olan Dərləyəz İcmasının üzvüvələri 25 noyabr 2023-cü il tarixində Naxçıvan şəhər qəbristanlığında uyuyan Xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun məzarını ziyarət ediblər. Məzarın önündə çıxış edən professor Mahirə Nağıqızı bildirib ki, Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə torpaqlarımızın azad edilməsi onu göstəriki biz qəhrəman xalqıq. Bu qəhrəmanlıq tarixi şura əsaslanır. Odur ki biz tariximizi yaxşı öyrənməliyik.
Sonra professor Mahirə Nağıqız 1918-1920-ci illər erməni-müsəlman qırğınlarına toxunar bu dövrü Azərbaycan tarixinin ən mürəkkəb və çətin dövrü adlandırmışdır.Professor M.Nağıqızı:” Bir tərəfdən Andoluda erməni dövləti yaratmaq istəyən qüvvələrin xülyaları boşa çıxmışdı. Digər tərəfdən isə Çar Rusiyası süquta uğarmışdır. Fürsətdən istifadə edən ermənilər Qafqaz Hərbi dairəsindəki silahları ələ keçirmiş, Osmanlıda qırğınlar törədən Andranik Ozanyana saxta general rütbəsi verilmişdi. Belə bir şəraitdə Azərbaycan öz müstəqilliyini elan etmişdir. Andarnik Ozanyanın hərbi dəstləri Anadoludan Azərbaycan ərazisinə daxil olaraq silahsız mülki əhaliyə qarşı kütləvi qətllər həyata keçirirdi.
Belə bir şəaritdə məhz Xalq Qəgrəmanı Balo bəy Vəkilov Çivə özünümüdafiə taborunu yaradaraq Şərur-Dərələyəz qəzasında Andarnikin qoşunlarına qarşı milli mücadiləni təşkil etmişdir.Təsadüfi deyil ki, ermənilər nə qədər mübarizə aparsalarda Çivə kəndini aylarla mühasirədə saxlasalarda kəndi təslim edə bilməyiblər. Belə qəhrəmanlar unudulmamalıdır. Keçmişinə sahib çıxmayanın gələcəyi olmaz deyib atalar. Balo bəy Vəkilov kimi qəhrəmanlarımızın ehtiramını saxlamaq hər birimizin borcudur”.
M.Nağıqızı tarixçi alim Əli Əliyevin xatirələrində Balo bəy Vəkilov haqqında yazılanların maraqlı bir mənbə olduğunu da söylədi. Sonra o, Balo bəy Vəkilovun irsinin tədqiq edilməsi onun haqqında ayrıca kitabın yazılması, səndli filimin çəkilməsinin zəruriliyini vurğuladı. M.Nağıqızı onu da qeyd etdi ki, Balo bəy Vəkilov haqqında onu görən tanıyan şəxslərin şəxsi xatirlərini də toplamaq olduqca vacibdir və bu işləri təxirə salınmadan həyata keçirmək lazımıdr.
Sonra Balo bəy Vəkilovun oğlu görkəmli dövlət xadimi Tofiq Vəkilovun da məzarı ziyarət edilmişdir.
Qeyd edək professor Mahirə Nağıqızı ilə bərabər Dərələyəz icmasının üzvləri Möhübbət Səmədoğlu, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalova, həkim Mehparə Calalova, hüquqşünas Səməd Vəkilov, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Könül Həsənova, filologiya elmləri doktoru Könül Səmədova, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Nazilə Abdullazadə və digər qonaqlar Naxçıvan Xalça və İplik İstehsalı Müəssisəsi Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin direktoru Rövşən Vəkilov, müsəssisənin əməkdaşı Ülvi Əsgərov, Şərur rayonu Dan Yeri kədinin sakini müharibə veteranı Tofiq Calalov, kənd sakini Yusif Yusifli də iştirak ediblər.
Tədbirin sonunda hüquqşünas Səməd Vəkilov Dərləyəz icmasının rəhbəri professor Mahirə Nağıqızına vəkilovlar ailəsi adından təşəkkürünü bildirib.
Qeyd edək ki, Azərbaycan tarixində müstəsna xidmətləri olmuş vəkilovlar nəslinin nümayəndəsi Xalq qəhərmanı Balo bəy Cəlil bəy oğlu Vəkilov 1898-cu ildə Şərur-Dərələyəz qəzasının Çivə kəndində doğulub.İlk təhsilini mədrəsəd ə alıb.
Uşaq yaşlarında (1905-1907) erməni-müsəlman qırğınlarının şahidi olmuşdur. 1918-ci il hadisələri başlayandan Balo bəy ermənilərin elə ilk hücumlarından sonra silaha sarılır. Könüllülərdən ibarət güclü müdafiə dəstəsi yaradır. Dəstədə Əhməd bəy (Amo), İsmayıl bəy, Əli bəy, Hüseyn bəy, Qafar bəy, Yusif bəy, Kərbəlayı Əşrəf bəy, Kərbəlayi Firudin bəy, Paşa bəy vəkilovlar və kəndin qəhrəman əhalisidə şücaətlə iştirak edirlər.
Qüvvələrin qeyri-bərabər olmasına baxmayaraq kəndin camaatı igidliklə vuruşur, ermənilərin bütün hücumlarını dəf edir, onlara sarsıdıcı zərbələr vururdu. Bir müddətdən sonra Naxçıvan və Qərbi Azərbaycanın əhalisi kütləvi şəkildə öz doğma yurdlarını tərk edərək İran ərazisinə keçmək zorunda qalırlar. Həmin vaxtı Balo bəyin rəhbərlik etdiyi Çivə müdafiəçiləri də İrana keçməli olurlar. İrandan geri qayıtdıqdan sonra Balo bəy Bakıya gedir, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə görüşür.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə öz kəndlərinə qayıtmağı məsləhət görür. Bu dövrdə Dərələyəzin əhalisinin bir hissəsi Qarabağa köçür. Balo bəy və Çivə müdafiəçiləri isə öz kəndlərinə qayıdır. Yenidən döyüşlər şiddətlənir. Bu döyüşlərdə Balo bəy və müdafiəçilər özlərini məğlubedilməz qəhrəman kimi göstərirlər. Ermənilər Balo bəy və Abbasqulu bəy Şadlinskinin başına mükafat təyin edirlər. Lakin yenə də bu igidləri öldürmək azğın düşmənə qismət olmur.
30-cu illərin ağır repressiyalarında Balo bəyin də adı repressiya olunanların siyahısına salınır. Lakin Balo bəyə olan xalq sevgisi onun gizlənməklə repressiyadan xilas olmasına kömək edir. Lakin Naxçıvanda olan vəzifəli ermənilərə Balo bəyin sağ qalması ağır gəlirdi. Böyük Vətən müharibəsi başlayanda ermənilər Balo bəyi müharibəyə göndərməyə cəhd etsələr də onun yaşının çoxluğu ermənilərin murdar niyyətini həyata keçirməyə mane olur.
1943-cü ildə Balo bəy Naxçıvanda dükanda satıcı işləyir. Balo bəy burada da ermənilərin hiyləsindən xilas ola bilmir. Ermənilərin şahidlik ilə Balo bəyi guya ticarətdə etdiyi saxtakarlığa görə həbsinə nail olurlar. Məhkəmə hətta Balo bəy haqqında ölüm hökmü çıxarır (gələcəkdə oxucuları məhkəmə sənədləri ilə tanış edəcəyik), lakin hökm icra edilmir. Balo bəy iki il həbsdə olur. Sonra isə Naxçıvan MR Nazirlər Sovetində işləyən əmisi oğlu İlyas Vəkilovun köməyi ilə həbsdən azad olur. Ömrünün sonuna qədər Naxçıvan şəhərində yaşayan Balo bəy Vəkilov 1982-ci ildə Naxçıvan şəhərində vəfat etmiş və Naxçıvan şəhər məzarlığında dəfn edilmişdir.
