Pənah Hüseyn: “Heydər Əliyevin Bakıya dəvət olunması təşəbbüsünü müzakirələrdə mən qaldırmışam” II HİSSƏ İsa Qəmbər Ali Sovetin sədrliyindən istefa edərək prezidentdən onun müdafiə naziri təyin etməsini təklif edib…

Pənah Hüseynlə “Qaynar Qazan”da müsahibə almaq çoxdankı planımız idi. Sadəcə, qonaqların seçimi və hadisələrin seyri bu günə dənk gətirdi. Azərbaycan siyasətinin bu olduqca maraqlı və nəhəng adamını 1-2 saatda danışdırmaq nə o qədər asan deyil, nə də 1-2 saat bir şey verməz. Bu görüşümüzdə bir daha şahid oldum Pənah Hüseynin Azərbaycan siyasətinin “qara qutu”larından biri olduğuna. Nə qədər yayınsa, nə qədər ad çəkməməyə çalışsa, nə qədər sirr açmamağa özən göstərsə də, Pənah Hüseyn danışdıqları ilə olaydır. Güman edirəm ki, bu müsahibə də olay müsahibələrdən biridir. Hətta biri var ki, eşidəndə nəfəsim daraldı…

Pənah Hüseyn Azərbaycan siyasətinin ən maraqlı, oyun quran və oyun pozan adamlarındandır. Bu danışığında da hiss olunur. Onu ilk gündən Azərbaycan siyasətinin böyük təşkilatları sıradan çıxarıblar. Bəli, bəli, sıradan çıxarıblar. Əbülfəz Elçibəyin birbaşa tapşırığına, göstərişinə, tövsiyəsinə baxmayaraq, onu müxalifətin aparıcı hissəsinə yaxın buraxmayıblar. Hətta AXC bir qərar da alıb: “Pənah Hüseynovun AXCP-nin üzvü olmasının məqsədəuyğun olmaması haqqında.” Sonra onu dost dediyi Müsavat başqanı da yaxın buraxmayıb. Təşkilat mənasında. Belədə indi də hamısı dostdurlar. Nədənsə, bu problemləri bildiyim halda, məhz bu müsahibədən – “Qaynar Qazan”dan sonra Pənah Hüseyn haqqında bir yazı yazmaq istədim və bu yazını “Qaynar Qazan” bitəndən sonra qələmə alacağam.

Adam siyasətin çömçəquyruqlarla dolu olduğunu deyir. Heydər Əliyevlə həbs olunduğu gündən danışanda həm hakimiyyətin, həm də müxalifətin başbilənlərinə sözünü çatdırır. Çömçəquyruqlar olsun, amma okeanda deyir. Çünki əmindir ki, okeanda balinalar da var və çömçəquyruqlar məhz okeanda bir şey edə bilməzlər. Amma dənizlərin, okeanların yolu bağlandısa, siyasət balaca bir gölməçəyə çevrildisə, o zaman hakim də çömçəquyruqlar olur – bu da möhtəşəm bir bənzətmədir və həqiqətdir.

Hə, bu dəfə Azərbaycan siyasətinin “sirr dağarcıqları”nda biri – keçmiş dövlət katibi və keçmiş baş nazir Pənah Hüseyndir qonağımız. Bütün dolaylı cavablarıyla belə, yenə önəmli açıqlamaları oldu. Böyük müxalifət partiyalarının onu sıralarına daxil etməməsi bu günün şərtlərində fərqli məna kəsb edir. Bəs siz necə, kiminlə mübarizə aparacaqsınız?

Pənah Hüseynin 1990-cı ilin 20 yanvar hadisələrindən dərhal sonra yaradılan Şimali Azərbaycan Demokratik Partiyası haqqında da çarpıcı açıqlamaları oldu. “ŞADP-ni mən yaratmışam” dedi. Harada ciddi və əhəmiyyətli hadisə var, orada Pənah Hüseyn var. Radikallarda Nemət Pənahlı, Rahim Qazıyev, Etibar Məmmədov nədirsə, liberallarda İsa Qəmbər, Arif Hacılı və Pənah Hüseyn də odur. Ona görə də Pənah bəyin hər sözü önəmlidir.

Bu müsahibədə də elə oldu. Həm Müsavat partiyası və İsa Qəmbər haqqında dedikləri, həm partiyaların ona münasibətini bir daha gündəmə gətirməsi, həm ŞADP haqqında indiyə qədər deyilməyənlərdən danışması müsahibəni olay edən səbəblərdəndir. Amma biri var ki, məncə, indiyə qədər o haqda danışılmayıb.

İsa Qəmbərin Ali Məclisin sədrliyindən istefa verərək Müdafiə Nazirliyinə təyin olunmasını istəməsi artıq faktdır – İsa Qəmbər və onun komandasının müdafiə naziri Rahim Qazıyevlə amansız savaşının da kökündə məhz bu istək yatır. Amma bu müsahibədə Pənah bəy daha irəli getdi və verilən suala cavabında dedi ki, İsa Qəmbər bir neçə dəfə Əbülfəz Elçibəylə şəxsi söhbətlərində onun məzuniyyətə getməsini və məsuliyyəti özünün götürməsini təklif edib. Bu, əsl şokdur və indiyə qədər güman edirəm ki, media səhifələrinə çıxarılmayıb! Və Pənah Hüseyn davamında deyir ki, bu söhbətləri prezident Əbülfəz Elçibəylə bir neçə dəfə üçlükdə ediblər. İsa Qəmbər, Pənah Hüseyn və Əbülfəz Elçibəy! Anlaşılan Azərbaycan hökumətinin 2 önəmli siması – Milli Məclisin sədri İsa Qəmbər və güclü baş nazir Pənah Hüseyn heç olmasa bir neçə dəfə Azərbaycan respublikasının prezidenti Əbülfəz Elçibəyə təklif ediblər ki, o, məzuniyyətə getsin və məsuliyyəti onlara versin. Bu, şokdur! Və ilkdir! Mətbuatda bu haqda indiyə qədər danışılmayıb!



Sabiq baş nazirlə söhbətimiz çox maraqlı oldu. Verilən suallar da çox idi. Pənah Hüseyn o müsahiblərimizdən oldu ki, bir çox sualları ünvanlaya bilmədik. Zamanımız yetmədi. “Qaynar Qazan”ın 1.5-2 saatlıq formatı aşıldı. Amma təxminən bütün soruşulan sualları əhatə etdik.

“Qaynar Qazan”ın 37-ci qonağı Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri, keçmiş baş nazir Pənah Hüseyndir. Buyurun…

II hissə



Bütün tənqidi fikirləri qeyd eləməklə yanaşı, Avropa Oyunlarını boykot eləmədik



– Əgər o görüş olsaydı, Müsavat partiyası da həmin ümumi görüşdə iştirak edəcəkdi?

– Bir daha təkrar edirəm, mənim iştirak etdiyim yeganə görüşdə Əli Həsənov çıxış elədi və həm qapalı, həm sonra mətbuatla görüşdə də bu fikri səsləndirdi ki, ona belə bir dialoqu aparmaq mandatı verilib şəxsən prezident tərəfindən. Lakin onun seçki barədə, seçki məsələləri barədə dialoq aparmaq mandatı yoxdur. “İqtidar hələlik buna hazır deyil”, hətta bu şəkildə mətbuata fikir səsləndirdi.Təbii ki, məsələ bu şəkildə olandan sonra mən, təsadüfi deyildi ki, üçüncü görüşdə iştirak eləmədim. Amma orada xeyli qüvvələr, başqa partiyalar da iştirak eləyirdi. Prinsipcə mən o prosesin müəyyən şəkildə davam etdirilməsində maraqlı olanlardan biri idim. Söhbət siyasi maraqdan gedir. “Maraq” deyəndə bəzən bizdə şəxsi maraqları nəzərdə tuturlar. O vaxt I Avropa Oyunları məsələsi gündəmə gəlmişdi. İqtidar üçün bu məsələdə ictimai dəstək almaq çox vacib idi. Bu da açıq-aşkar görünürdü və gizli bir şey də deyildi. Biz o vaxt “Azadlıq Bloku” adlı bir qurum təsis eləmişdik və bu “Azadlıq Bloku”nda bu Avropa yay oyunlarının müzakirələri oldu. Çox geniş diskussiyalı şəkildə ciddi müzakirələr getdi. O barədə bizim mövqeyimizi ifadə eləyən geniş bəyanatımız qəbul olundu və mətbuatda dərc edildi. Yəni internetə girdikdə ““Azadlıq Bloku” I Avropa Yay İdman Oyunları” yazan kimi həmin bəyanat çıxır. Orada həmin yarışların keçirilməsi ilə bağlı tənqidi fikirlərimizi qeyd elədik. Yəni bu cür tədbirlərin Azərbaycanda keçirilməsinin ciddi israfçılığa yol açdığını, Azərbaycanın maliyyə, iqtisadi imkanlarına uyğun gəlmədiyini bildirdik. Mən indi də o fikirdə deyiləm ki, Avropa Oyunlarında iri, yüksək dərəcədə korrupsiya həyata keçirilib. Çünki məndə olan informasiyalar ondan ibarətdir ki, real xərclər rəsmi xərclərdən daha çox olub. Əslində. Amma hər halda digər başqa sahələrdə bir neçə milyarddan söhbət gedir ki, bu da Azərbaycanın imkanlarına uyğun deyil. Açığı, bunun Azərbaycana verəcəyi dividentlər də sərf eləmirdi. Yəni bütün tənqidi fikirləri qeyd eləməklə yanaşı, biz o dövrdə göstərdik ki, Avropa Oyunlarını boykot eləmirik, yəni boykota çağırmırıq, lakin bunu boykota çağıranları da onların haqqı və hüququ hesab edirik və onlara qarşı da hansısa repressiv tədbirlər görülsə, onların yanındayıq. Onda həmin bəyanatda hakimiyyətin, o cümlədən siyasi çevrəsində olan qüvvələrin çox ciddi bir tənqidi verildi. Axırıncı, üçüncü görüşdə bizim “Azadlıq Bloku”-na daxil olan partiyalar tərəfindən aparılan prosesin real nəticəsi kimi, cəmiyyətə nümayişi kimi, siyasi partiyaların – orada heç müxalifət partiyaları iştirak eləmirdi, iqtidaryönlü partiyalar iştirak edirdi – protokol şəklində həmin o Avropa olimpiya oyunlarına dəvət edilməsi məsələsi qaldırılıb. Bir daha təkrar edirəm, hakimiyyət tərəfindən yox.



Hakimiyyət “Azadlıq Bloku”-na Avropa Oyunlarına dəvət göndərdi

– Sizin “Azadlıq Bloku”na daxil olan partiyalar qaldırıb?

– Yox, “Azadlıq Bloku”na daxil olan partiyalar tərəfindən yox. Protokol qaydasında. Hər halda bu fikri irəli sürənlərin motivasiyası, yəni arqumenti bundan ibarət idi ki, bir proses gedir və onun nəticəsi həqiqətən görünməlidir. Azərbaycan tarixində də Əbülfəz Elçibəyin dövrünü istisna eləsək, heç bir dövlət tədbirinə müxalifət adına heç kəs dəvət olunmayıb. Onu göstərmək ki, hökumətin bu məsələdə niyyəti ciddidir, bu gedən prosesləri ictimai rəyə təqdim eləmək üçün ki, bunun real nəticələri ola bilər, bu arqumentlə, bu əsaslandırma ilə belə bir təklif irəli sürülüb. O vaxt bu protokol qaydasında da siyasi partiyaların – təkrar edirəm, söhbət müxalifət partiyalarından getmir – dəvət olunması məsələsi də bu niyyətlə meydana çıxıb. Həmin dəvət və o dəvətdə iştirak barədə o vaxt bizim yazılarımızda, müsahibələrimizdə deyilib. Həmin dəvət gəldikdən sonra orada iştirak eləmək məsələsi bizim partiyaların təşəbbüsü olmayıb. Mən sizə deyim ki, həqiqətən də protokol qaydasında həm istər orada iştirak, həm yer ayrılması və s.

– Neçə nəfər müxalifətdən iştirak eləmişdi? Hamı?

– Müxalifət deyəndə ki, bizim “Azadlıq Bloku”-na daxil olan partiyaların hamısına dəvət gəlmişdi.

– Hamınız iştirak elədiniz?

– Hamıya dəvət gəlmişdi, amma mən indi xatırlamıram hamı iştirak elədi, eləmədi. Şəxsən mən iştirak elədim və burada hansısa yanlış, səhv və yaxud da qəbahət görmürəm. Biz istəyirdik, çalışırdıq və cəhd eləyirdik ki, o başlanmış proses davam eləsin.

– Siz protokol…

– İcazə verin. …davam eləsin və hər halda bu prosesin real nəticələri olsun. Yoxsa proses başlayır və biz də deyirik ki, dəvətdən imtina edirik, hansısa formada mənfi münasibət bildiririk. Bu, real münasibətlərin mexanizmidir…

– Sizin yeriniz protokol qaydasında harada idi? İlham Əliyev orada idimi? Siz onu yaxından gördünüzmü? Axı, protokola görə, prezident də həmin görüşdə olmalı idi.

– Yox, yəni o mənada protokol ki, İlham Əliyev və yaxud başqa ölkələrdən dəvət olunaraq gəlmiş dövlət başçları ki vardı, onlar ayrı bir lojada yerləşdirilmişdilər.

– O zaman siz protokolda olmamısınız ki…

– İcazə verin də..

– Onda o protokol olmayıb ki…

– Olmayıb o mənada ki, hökumət üzvlərinin demək olar ki hamısı, Milli Məclisin rəhbərliyi, deputatlar, Azərbaycan siyasi hakimiyyətinin rəhbərliyi, icra hakimiyyəti orqanlarının, məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının rəhbərlərinin olduğu bir yerdə əyləşdiriliblər həmin o siyasi partiya sədrləri. Təkrar edirəm, söhbət təkcə “Azadlıq Bloku”-na daxil olan partiya liderlərindən getmir.

– Yəni prezident olan yerdə əyləşməyiblər? Digərləri ilə bir yerdə əyləşiblər?

– Yox, digər yerdə. Prezidentlə prezidentlər, Rusiya Federasiyasının prezidenti də gəlmişdi, Türkiyənin prezidenti də gəlmişdi. Ümumiyyətlə, bir neçə yəqin ki, bu tipli yer olub. İndi mən bunu deyə bilmərəm, maraqlanmamışam da. Prezident, prezidentlər ümumiyyətlə, qonaqlarla birlikdə əyləşmişdi.

Azərbaycan iqtidarı öz vətəndaşları, müxalifəti ilə dialoqa hazır deyil

– Pənah bəy, dialoq bununla da dayandımı?

– Ora gəlirəm. Mən ümumiyyətlə, hesab edirəm ki, həmin proses Azərbaycana fayda verə bilərdi. Bu pozulubsa və bunun faydası olmayıbsa, bu, artıq Azərbaycan iqtidarının məsuliyyətidir, Azərbaycan iqtidarının üzərinə düşür.

– 3 aydan sonra bir də toplanmalı idiniz də…

– Sonrakı proseslər də göstərdi ki, Azərbaycan iqtidarı real dialoqda, real ünsiyyətdə, sivil münasibətlərdə özünün vətəndaşları, özünün iqtidarı olduğu ölkənin müxalifəti ilə dialoqa hazır da deyil. Heç zehniyyəti də o zehniyyət deyil. Prinsip etibarilə bu da Azərbaycan siyasi tarixinin ən son epizodlarından biri oldu. Bu məsələni nə çox şişitmək, nə də ətrafında spekulyasiya etmək lazım deyil.

– Amma sabah Əli Həsənov bir də zəng eləsə, yenə hamı yığılıb gedəcək.

– Razı deyiləm sizinlə. Razı deyiləm. Hər halda o prosesin bir nəticəsi də ondan ibarət oldu ki, məsələn, mən 3-cü görüşdə iştirak eləməmişəm. Mən cəmi bir görüşdə iştirak eləmişəm. Hər halda, o Azərbaycan iqtidarının ciddi bir tərəf müqabili olaraq və müəyyən bir prosesin iştirakçısı olaraq aparılmasına olan ümid və şansların üzərindən ciddi xətt çəkən bir proses oldu. Məncə, indi heç kəs, hətta azacıq da olsa, bu prosesə, bu məsələyə əvvəlki kimi baxmaz. Bunun nəticələrindən biri də bundan ibarət oldu.

– Suallarımıza davam eləyək. Bu haqda çox danışdıq.

– Buyurun.

– Natiq Adilov soruşur ki, “hələ də “Yeni Müsavat” qəzetinin danışmanı olaraq qalırmı? “Yeni Müsavat” qəzetində Pənah bəy əsasən hansı imza ilə yazır?”

– Bu Natiq bəy, neçənci sualdır ki, verir? Bu sualları o, başqa yerlərdə də mənə vermişdi. Ola bilsin ki, facebook vasitəsilə verib və mənə bunu çatdırıblar.

– Olarmı, bu sualların davamını oxuyum, sonra cavab verəsiniz?

– Buyurun.



Yeni Müsavat” qəzetinin siyasətinin hazırlanmasında həlledici rol oynamıram

– “5-10 il əvvəl İlham Əliyevə baxışı ilə indiki baxışı arasında müsbətə dəyişiklik varmı? Siyasi məhbus həyatı yaşamış Pənah bəy, nə üçün total repressiyalar fonunda susqun görünür? O, dindar olsa da, dindarların əsassız həbsinə susur.”

– İndi bilirsinizmi, Natiq bəyin mövqeyi məlumdur. Birinci, “Yeni Müsavat” qəzetinin danışmanı məsələsinə gəlincə, “Yeni Müsavat” qəzetində elə bir vəzifə, elə bir ştat yoxdur.

– Amma deyəsən, bir ara mətbuatda getmişdi axı…

– İctimai əsasla, Rauf bəy bir neçə dəfə belə bir fikir səsləndirib ki, bizim qəzetin… “Danışman” Azərbaycanda rəsmi dil olaraq deyilmir. Amma mən də “Yeni Müsavat” qəzetinin şübhəsiz ki, siyasətinin işlənib hazırlanmasında heç bir həlledici rol oynamamışam. Əvvəllər də olmamışam, indi də deyiləm. Siz də redaktorsunuz. Qəzetin siyasi kursu redaktorlar tərəfindən işlənib hazırlanır.

– Təbii ki… “Yeni Müsavat” qəzetində başqa imza ilə yazı yazmaq məsələsi necə?

– İndi ora da gələcəyik. Belə bir sual varmı?

– Hə, var. “Bəyimiz əsasən hansı imza ilə yazır?”

– Cavab verərəm, cavab verərəm. Mənim Rauf bəylə yaxın münasibətlərim var. Siz də Rauf bəyi yaxşı tanıyırsınız yəqin ki…



Rauf Arifoğlu ilə baxışlarımızda xeyli və üst-üstə düşməyən fərqlər var

– Bəli.

– Mən Rauf bəyi 1989-cu ildən tanıyıram. Bəlkə də sonrakı Rauf bəy olmasa idi, əvvəlki yaddan çıxardı. Yəni 89-cu ildə çox cavan idi və o vaxt Gəncədən gəlib-gedən bir neçə nəfərlə birlikdə o vaxt Xalq Cəbhəsinin Təşəbbüs Qrupunun dövründə bir neçə dəfə görüşlərdə iştirak eləmişdi. Münasibətlərimiz çox soyuq olub. Yəni yaxın olmamışıq. 2003-cü ildə həbsdən sonra Rauf bəylə həbsxanada xeyli yaxınlaşmışıq. Dost olmuşuq, indi də dostam. Bu məsələnin şəxsi tərəfi. Mən ümumiyyətlə, dostlarını tez-tez dəyişən adam deyiləm. Çox dostum da yoxdur. Yaxın olduğum xeyli insanlar var. Amma dostlarımı çox tez-tez də dəyişən deyiləm. Rauf bəy ilə indi də şəxsən dostam. Baxmayaraq ki, Rauf bəyin, “Yeni Müsavat” qəzetinin siyasi kursu, Rauf bəyin özünün Azərbaycan iqtidarına, Azərbaycanın müxalifətinə bu və ya digər problemlərə baxışları ilə mənim baxışlarım arasında xeyli fərqlər var. Və üst-üstə düşməyən fərqlər var.

– Heç bu məsələləri müzakirə eləyirsinizmi?

– Eləyirik, eləyirik, eləyirik. Kifayət qədər də açıq və aydın eləyirik.

– Arif bəyin “Qaynar Qazan”a verdiyi müsahibəyə sizin heç reaksiyanız olmadı.

– Mən onu oxumamışam.

– Böyük məsələlərə toxunmuşdu.

– Qoyun fikrimi tamamlayım, sona çatdırım. Yəni bu, işin bir tərəfi. Bunu bir daha təkrar edirəm, “Yeni Müsavat” qəzetində mənim heç bir rolum, iştirakım, vəzifəm yoxdur. İndi danışman da sayılmıram. “Yeni Müsavat” qəzetində əvvəllər mənim bir neçə yazılarım olub. “Varlıq” adında 5-6 nömrədə gedib.

– Yəqin Natiq bəy onu deyir…

– Yox, bu yazılar bir neçə il qabaq gedib. “İnqilab və hakimiyyət” adlı yazım gedib. Ola bilər ki, indi xatırlamadığım 1-2 başqa yazı da olsun. Hamısı öz imzamla gedib. “Yeni Müsavat” qəzeti olub ki, məndən müsahibələr alıb və yaxud bəyanatlar, hansısa bir məsələyə münasibət bildirməklə bağlı yazılar olsun, onların da hamısı mənim öz adımdan gedib. “Yeni Müsavat” qəzetində mənim nə vaxtsa, hansısa başqa bir imza ilə heç bir yazım getmir. Səhv eləmirəmsə, heç vaxt da getməyib. Orada “Hüseyn” familiyasında olan birisi kiminsə diqqətini cəlb eləyib. Orada bu familiya ilə yazı gedir, əsasən də Ermənistanda, erməni mətbuatında gedən yazılardan…

– Bəlkə Vaqif Hüseyndir?

– Ermənistan mətbuatında bizim ictimaiyyət üçün maraqlı olan materialların tərcüməsi və xülasəsi verilir. Hər həftə ən azı 4-5, bəzən 10 məlumat tərcümə olunaraq verilir. Onu mənim oğlum Vaqif yazıb hazırlayır. Ola bilər, bəzi dostlar elə bilsinlər ki, onu o V.Hüseynli yox, P.Hüseynli yazır. O ki qaldı İlham Əliyevə olan münasibətimə, mənim İlham Əliyevə 10 il əvvəl və yaxud tanıdığımız, Azərbaycan iqtidarına gəldiyi dövrdən başlayaraq, nə münasibətim olubsa, indi də həmin münasibətim qalır. Nə mənfiyə, nə də müsbətə heç bir dəyişiklik yoxdur. Yəni burada bizim münasibətimiz də, şəxsən mənim münasibətim də buna görə müəyyənləşir. Bu baxımdan, mənfi, müsbət yox, müxalifət kimi qəbul etməməzlik baxımından şübhəsiz daha da artıb. Nəinki məsələn, ola bilər ki, 2003-cü ildə İlham Əliyevin prezident seçildiyi gün, prezidentliyə gəldiyi gün biz həbsə getmişik. Bayılın ölüm korpusunda olmuşuq. Sonra da iki ilə yaxın həbsdə yatmışıq. Bu hakimiyyət dövrünə bununla başlamışıq. İndi həbsdə olmasaq da, belə bir avtoritar rejim davam edir. Münasibətlərimizi də müəyyən eləyən budur. İlham Əliyevin dövründə, o prezident ola-ola bizim çox ciddi səylərimiz və cədlərimiz olub. Mən “biz” dedikdə bir çox çevrəni nəzərdə tuturam ki, yuxarıdan hansısa islahatlar vasitəsilə Azərbaycanda müəyyən demokratik dəyişikliklərə nail olaq. Mən hesab edirəm ki, 2015-ci il və bu sön dövrlərdə aparılan dəyişikliklər artıq Azərbaycanda yuxarıdan islahatlar vasitəsilə demokratik dəyişikliklərin qeyri-mümkün olduğunu və belə bir artıq arzulara, xəyallara qapılmağın da mənasız olduğunu ortaya qoyur ki, bunu da qeyd eləmək lazımdır.

Siyasi məhbuslar məsələsini artıq demaqogiyaya çeviriblər

– Siyasi məhbusları niyə müdafiə eləmirsiniz?

– Bilirsiniz, bu, demaqogiyadır. Yəni siyasi məhbusları kim müdafiə eləyir, eləmir məsələsini artıq demaqogiyaya çeviriblər. Bu yaxınlarda bir tədbir olub. Bilmirəm, deyəsən siz də orada olmusunuz. Mehman Hüseynovun həbs olunması ilə bağlı…

– Bəli, orada idim.

– Orada belə çıxışlar səslənib.

– Hə, mən yarımçıq çıxmalı oldum.

– Çıxışda səslənib ki, guya siyasilər niyə bura gəlib? Tutulanlardan istifadə eləyib, özlərinə xal qazandırmaq istəyirlər. Bu, artıq çox xoşagəlməyən bir situasiyadır.

– Bunu bəziləri belə deyirlər, amma hamının fikri kimi qəbul etmək olmaz.

– Yəni artıq elə çıxır ki, bu və ya digər siyasi məhbusu da hətta siyasilər müdafiə eləməsinlər. Onların məhkəmələrinə getməsinlər.

– Eləməyəndə deyirlər ki, eləmirlər, eləyəndə də belə …

– Bunu edəndə də səs-küy salırlar ki, siyasilər bununla reytinq yığırlar. Bu, çox iyrənc bir səhnədir. Konkret olaraq, o məsələyə gəldikdə isə, söhbət yəqin ki, Nardaran işindən gedir.

– Bəli.

– Ondan əvvəl də İslam partiyasından xeyli məhbus var. Ondan sonra da İslam partiyası və Nardaran işinə aid olmayan xeyli “dini xadim” adı ilə və həqiqətən də dini xadimləri həbs ediblər. İndi də bu həbslər davam edir. Baxmayaraq ki, həmin siyasi qüvvələrin bir sıra proqram ideyaları ilə şəxsən mən və bizim dostlarımız razı deyil, ən azı bəziləri ilə, taktiki yanaşması ilə və s. Amma konkret olaraq istər siyasi, istərsə də vətəndaş hüququnun pozulması ilə bağlı, istər şərlənməsilə bağlı, onlara qarşı işgəncə verilməsilə bağlı bütün digər qüvvələrlə yanaşı, Pənah Hüseyn də həmişə ən birinci səslərdən biri olub. Mən ona görə buna demaqogiya deyirəm ki, istər bəyanatlar şəklində, istər müsahibələr şəklində, istər hüquq müdafiə təşkilatlarının buna həsr elədiyi tədbirlərdə iştirak eləmək məsələsində hər hansı bir susqunluq olması, başqa ifadə işlətmək istəmirəm, sadəcə bunu səmimi hesab eləmirəm. Bu bir. Konkret olaraq isə bu Nardaran işi ilə bağlı məncə əvvəl Cəmil müəllim getmişdi. İkinci iştirak edən siyasi partiya sədri olaraq məhkəmədə mən olmuşam. O zaman da buraxıblar məni içəri. Fuad bəyin qardaşı və həyat yoldaşı məni qohumları kimi siyahıya yazdırdılar, biz də orada iştirak elədik. Orada Fuad bəylə, Hacı Talehlə, digər üzdən tanıdığım və tanımadığım şəxslərlə də görüşüb salamlaşdıq.

– Yəni dəstəyinizi həmişə ifadə eləmisiniz.

– Biz bunu ona görə eləməmişik ki, Natiq bəy görsün, yaxud qeyd eləsin, haqqımızda bu cür fikirlər səsləndirməsin. O cümlədən də Natiq bəyi mən şərti deyirəm, qeyri Natiq bəylər olsun. Ona görə biz eləmirik. Bunu xüsusi gözə soxmanın da tərəfdarı deyiləm, amma bunun doğru olmadığını da nəzərinizə çatdırım. Çünki siyasi baxımdan baxışlar üst-üstə düşdü, ya düşmədi hər haqqı tapdanan, hər hüququ pozulan, hər repressiya qurbanı olan insanın yanında olmaq bizim həm siyasətçi, həm də müxalifətçi borcumuzdur.



Ola bilər ki, nəsə Elçibəyə axıradək deyilməyib, yaxud hansısa məsələlər gizlədilib


– Cabbar Zəka soruşur, maraqlı da bir sualdır: “Elçibəy hakimiyyəti dönəmində heç Elçibəyi aldadıbmı?”

– Bilirsinizmi, siz Elçibəylə ünsiyyətdə olubsunuz, tanıyırsınız…

– Bəli.

– Bilirsiniz ki, Bəyin çox nüfuzedici baxışları var idi.

– Bəli.

– Bəy qarşısında danışan adama heç vaxt “sən yalan danışırsan” və yaxud da “bunu niyə doğru demədin?” sualını verməzdi. Bəyin baxışları kifayət idi ki, o sənin doğru danışdığını və ya doğru danışmadığını anlasın və onun bildiyi də görünsün. Bilirsiniz, indi mən durub deyə bilmərəm ki… Aldatmaq söhbəti ola bilməz. Ola bilər ki, nəsə axıradək deyilməyib və yaxud hansısa bəzi məsələlər gizlədilib. Ola bilər, ola bilər. Şəxsən mən heç yuxumda da Elçibəyə…

– Elə bəzi məsələlər var idi, Elçibəydən gizlədiləydi?

– Ola bilər, deyirəm. Yəni bu…

– Çünki sizin o zamanlar təsirli olduğunuzu deyirlər. Hər kəs sizin və İsa bəyin adını çəkir.

– Bəzilərinin düşündüyü kimi Elçibəy o qədər də sadəlövh və aldadılan adam olmayıb. O barədə bəzilərinin müəyyən fikir yaratmasından asılı olmayaraq. Mənim həyatda və taleyimdə ən özümdən razı qaldığım məsələlərdən biri Bəyə olan münasibətimdir. Hamımız Allahın dərgahına qayıdacağıq. Mənim o məsələdə Elçibəyin qarşısında başımı aşağı dikməyə vadar eləyən bir məsələ yoxdur. Elçibəy hakimiyyətinin qorunub saxlanmasında olan məsuliyyətimi kənara qoyuram, başqa bu tipli suallarda səslənən fikirlərdən heç biri yoxdur.

İsa Qəmbərin müdafiə naziri vəzifəsinə namizədliyini səsləndirməsi fikri mənimdir

– Pənah bəy, 1993-cü illə bağlı suallar var. Əgər mümkündürsə, qısa cavab verməyinizi istəyirəm. O haqda sizinlə ayrıca söhbət eləməyə dəyər. Firəddin Əlioğlu soruşur ki, “Elçibəy hakimiyyətə Heydər Əliyevi dəvət etməmişdən xeyli əvvəl İsa Qəmbər hakimiyyətə, yaxud hərbi rəhbərliyə özünün gəlməsi iddiasını irəli sürdü. Deyilənə görə, məhz bundan sonra İsa bəyin istefa verməsi qəti tələb kimi qoyuldu. Bu barədə deyilənlər nə dərəcədə həqiqətdir?”

– Bilirsinizmi, bizim millət Şərq millətləri kimi bir az mifoloji təfəkkürə meyl eləyən millətdir. Bir az dastan yaratmağı sevir. Bu və ya digər konkret fakt olur, onun ətrafında əməlli-başlı bir dastan quraşdırılır. İsa Qəmbərin müdafiə naziri vəzifəsinə özünün namizədliyini səsləndirməsi fikri mənim tərəfimdən deyilib. 1997-ci ildə mən həbsdən çıxandan sonra “7 Gün” qəzetində Azər Ayxana bir müsahibə vermişdim. Bu fikir ilk dəfə orada səsləndirilib. Yəni nə İsa bəy bunu deyib, nə digərləri bu barədə danışıb. İndi isə sualdan elə görünür ki, guya bu geniş…

– Qanun layihəsi də olub, deyəsən.

– Yox, icazə verin açıqlayım. Bu informasiyanın mənbəyi mənəm. Bu mənim yanımda olub. Orada üçüncü bir adam da olmayıb. Artıq qiyam başlanandan sonra İsa bəyin təkliflərindən biri bu şəkildə o olub ki, o, müdafiə naziti təyin olunsun və Elçibəy də istəyirsə, məzuniyyətə getsin. Qiyama qarşı silahlı qüvvələrin səfərbərliyi üçün müəyyən addımlar atılması üçün faydalı ola bilər. Belə bir təklif səslənib.

– Bunu kim səsləndirib?

– İsa bəy səsləndirib. Qiyama qarşı.

– 4 iyun hadisələrindən sonra?

– O gedişdə.

– O müddətdə?

– Bəli, bəli. Ali Sovetin sədrliyindən çıxsın və müdafiə naziri vəzifəsinə gəlsin. Belə bir fikir səsləndirilib. Ondan əvvəl, mən xatırlamıram, səsləndirilməyib. Bəy də buna o vaxt razı olmayıb. Bu fikir bir dəfə də ondan əvvəl səsləndirilib, çünki Ali Sovetin sədri o dövrdəki Konstitusiyaya görə, prezidentin olmadığı müddətdə və yaxud da vəzifəsini icra etmədiyi dövrdə onu əvəz eləyirdi. Əbülfəz Elçibəy də bu məsələdə yeganə, ən doğru saydığı şəxs İsa Qəmbər olduğunu həmişə deyib. Və yenə də xatırladaraq ki, belə olduqda bu Ali Sovetin sədri kimi prezident olmadıqda və yaxud prezident öz səlahiyyətini icra etmədikdə bu vəzifə ona keçir. Buna razı olmayıb.

– Əbülfəz bəy?

– Bəli.

– Bu təklif harada olub?

– O, mənim, prezidentin və Ali Sovetin sədri İsa Qəmbərin…

– Üçünüzün iştirakı ilə olub?

– Bəli, yəni bu məlumatın mənbəyi mənəm.

– Bilirəm, bilirəm.

– O hörmətli…

Prezident Əbülfəz Elçibəy …birbaşa əli olmadan kənarda saxlanılsın

– Firəddin Əlioğlu…

– Bəli, Firəddin bəy bunu səsləndirir. Yəni o məlumatı məndən başqa nə mətbuatda, nə Elçibəy tərəfindən, nə İsa Qəmbər tərəfindən deyilməyib.

– Mən o məlumatı bilirdim, amma İsa bəyin Elçibəyə məzuniyyətə getmə təklifini verdiyini indi ilk dəfədir ki, eşidirəm. Yoxsa, siz bunu nə vaxtsa deyibsiniz?

– Ola bilər ilk dəfədir. Ola bilər.

– Yəni plan nə idi? İsa bəyin planı necə idi? Əbülfəz bəy məzuniyyətə necə gedirdi?

– Bilirsinizmi, bu söhbətlər xüsusi olaraq geniş şəkildə qoyulmayıb. Sadəcə olaraq o dövrdə biz hesab edirdik ki, ölkənin varlığı üçün, dövlətin mövcudluğu üçün ciddi bir təhdid yaranıb. Müəyyən addımları atmağa məcburiyyət var. Prezident Əbülfəz Elçibəy o vaxt ölkənin strateji inkişafı üçün, sonrakı proseslərin davam eləməsi üçün və ölkənin bütün qüvvələrini öz ətrafında birləşdirən bir məqam olaraq bəzi hadisələrdə onun birbaşa iştirakı, birbaşa əli olmadan kənarda saxlanılsın. Əgər mənfi nəticələr olarsa, hansısa proseslə nəticələnərsə bunun məsuliyyəti prezidentin üzərində cəmləşməsin. Belə bir fikir bununla əlaqəli olaraq yaranmışdı.

– Siz də o fikirdə idiniz?

– Ümumiyyətlə, biz prezidentin komandası olaraq, onun ətrafındakı şəxslər olaraq hakimiyyət məsələsində əsas qayğımız ondan ibarət idi ki, prezidentin hakimiyyətinin qorunub saxlanmasında, prezidenti prosesin neqativ nəticələrindən mümkün qədər sığortalamaq strateji məsələlərdən biridir. Çox vacibdir. Bu məsələyə mən bəzi yazılarımda, müsahibələrimdə toxunmuşam. Elə məsələlər var idi ki, məsələn, orada daha çox Pənahın adının hallandırılması, ya da İsa Qəmbərin adından getməsi, bir daha təkrar edirəm, bu birmənalı qəbul olunmayacaq və yaxud mübahisəli görünən bəzi məsələlərin məsuliyyətinin mümkün qədər prezidentin üzərindən…

– Yayındırmaqdır?..

– Yox, olmaması məqsədini daşıyır. Yoxsa guya bu məsələlərdə prezidentin…

– Yəni bu indi anladığımız “çevriliş” deyildi də?

– Bunu kim çevriliş şəklində anlayır? O şəkildə anlayan varmı?

– Əgər prezident vəzifəsindən gedirsə…

– Getmirdi…

Dövlət içində dövlət – dövlət katibi

– Onu deyirəm. Yəni bu, bizim indi anladığımız çevriliş deyildi.

– Bu demaqogiya həmişə gedib. Məsələn, dövlət katibi işlədiyim dövrdə, dövlət katibi olmağımdan əlavə, bir sıra dövlət komissiyaları və şuralarının katibi, ya da… Məsələn, o vaxt Təhlükəsizlik Şurası yox idi. Dövlət Müdafiə Komitəsi var idi. Dövlət Müdafiə Komitəsinin işlərini dövlət katibi təşkil eləyirdi. Prezidentin yanında İqtisadi Şura var idi. Əslində ali məşvərətçi xarakterli iqtisadi orqan idi. Onun katibliyini dövlət katibi həyata keçirirdi. Dövlət Şurası var idi, dövlət orqanı. Prezidentin səlahiyyətlərini icra etmək məqsədilə məşvərətçi orqan idi. Onun katibi dövlət katibi idi. O vaxt bu barədə bir əsasnamə verilmişdi. O əsasnaməyə görə prezident öz vəzifələrini icra etmədikdə, yəni məzuniyyətdə olduqda, səfərdə olduqda Dövlət Şurasının iclasını çağırmaq və onun fəaliyyətini qurmaq dövlət katibinin üstünə həvalə olunurdu. “Millət” qəzetində o zaman böyük bir kampaniya getdi ki, – bunu bayaq dediyiniz “dövlət çevrilişi” məsələsinn davamı kimi deyirəm – sən demə, Pənah Hüseyn prezidenti Dövlət Şurasından uzaqlaşdırıb, hakimiyyəti ələ keçirmək istəyir. O vaxt Milli Məclisdə Etibar Məmmədovun böyük bir çıxışı da oldu ki, “sən demə, dövlət çevrilişi hazırlanıb və dövlət çevrilişi həyata keçirilir”. Buna bu şəkildə yanaşmaq ya başa düşməzlikdən irəli gəlir, ya da qəsdən məsələni bunun üzərində qurmaq istəyirlər.

– Yəni indiki qəbul edilən anlamda deyildi.

– Kim qəbul edirdi ki? Heç kəs elə qəbul eləmirdi axı.

– Mən hərbi çevriliş məsələsini deyirəm.

– Heç kim demirdi ki… Nə hərbi çevriliş?

– Sizin nəzərdə tutduğunuz məsələni demirəm, mən ümumuyyətlə deyirəm ki, o anlama gəlirdi…

– İsa Qəmbər Ali Sovetin sədrliyindən istefa verib və prezidentdən onun müdafiə naziri təyin etməsini təklif edib. Yəni özünü bu işin məsuliyyətinin, bu işin ağırlığının altına girməyi təklif edib.

– Amma Pənah bəy, başqa bir şey də var. Sən prezidentə təklif edirsən ki, “sən get məzuniyyətə, mən ölkə məsələlərini həll eləyim”.

– O məsələ deyil.

– O məsələdir.

– Yox, ola bilər, mən o məsələni doğru ifadə edə bilmədim. Yəni o fikirlər səslənib ki… Konkret olaraq qiyama qarşı münasibətdə iki yol olub. İki münasibət olub. Biz bunu səsləndirmişik. Bunu iştirak eləyənlər də bilir. Bunlardan biri o olub ki, qiyama qarşı hərbi silahlı qüvvələrdən tam istifadə olunsun. O cümlədən cəmiyyətin, o cümlədən Xalq Cəbhəsinin silahlı imkanlarından istifadə olunaraq, yəni qiyama qarşı həm də dövlət orqanlarının artıq kifayət qədər müqavimət göstərə bilmədiyi və yaxud bəzilərinin müqavimət göstərmədiyi aşkar olunandan sonra qeyri-rəsmi qüvvələrin, o cümlədən Xalq Cəbhəsinin səfərbər olunub silahlandırılması və buna qarşı çıxması təklif olunub.

Çıxış etdim ki, əgər biz bu məsələni bir neçə günə yatırda bilməsək, hakimiyyət devriləcək

– Məncə, bu, sizin təklifiniz olub.

– O cümlədən mənim. İlkin dövrdə, ilkin günlərdə olub. Bilirsinizmi, o dövrdə, bu, heç gizlin məsələ də deyil. Ölkədəki ən ciddi informasiyalara malik olan – prezidentdən sonra…

– Siz idiniz.

– …mən idim yəqin ki… Çünki icra hakimiyyəti orqanlarının bütün sferalarının əlaqələndirilməsi mənim tərəfimdən həyata keçirilirdi. Təbii ki, prezidentin rəhbərliyi altında. Ona görə də mənim çıxışım olub və mən bildirmişəm ki, əgər biz bu məsələni bir neçə günə yatırda bilməsək, hakimiyyət devriləcək. Bu cür situasiya barədə informasiyalarım var idi. İstər daxili, istərsə də xarici qüvvələr hərəkətə keçmişdi. Ona görə də belə bir təkliflər səslənirdi. İsa bəy də ciddi buna qarşı çıxışın tərəfdarı olub. Yeri gəlmişkən, indi bəzi materiallar ortaya çıxır. Mən kitab hazırlamışam. Yəni kitab hazırdır, hələ 2012-ci ildən. Sadəcə, bu müxalifətdaxili məsələlər, sonra bu iqtidarla bağlı – gözləyək ki, bu iqtidar getsin, sonra çap olunsun bəzi məsələlər. Bu müxalifətə qarşı istifadə olunmasın. Ona görə də o kitabın çap olunmasını mən ləngitdim. Bu məsələ barədə bir çox materiallar var. Sonradan bizə məlum olan materiallardan söhbət gedir ki, məsələn, o zaman mən görməmişdim, “Respublika” qəzetində 1994-cü ildə İman Mustafayevin əlyazması ilə bir material çap eləyiblər. Mən sonradan bu materialları toplayan zaman bunu oxudum. İsa Qəmbərin və mənim hansı mövqedə olduğumuz barədə yazıb. Demək istəyirəm ki, bu kontekstdə başa düşülməlidir. Yəni bu dərhal…

– Yəni Elçibəyə qarşı yozulmamalıdır.

– Qətiyyən. Yəni bu məsələdə ümumiyyətlə, mən ədalətli olmağın tərəfdarıyam. İsa bəy Əbülfəz Elçibəyə münasibəti məsələsində – istər bəyin hakimiyyətə gəlməsində, istər hakimiyyət dövründə, istər sonradan, məsələn, 1998-ci ildə prezident seçkilərilə bağlı məsələlərdə birmənalı olaraq Elçibəyin yanında olan qərarlar qəbul eləyib. O da təsadüfi deyil ki, Elçibəy istər Kələkidə olduğu dövrdə, istərsə də sonra “məni lider qəbul eləyənlər, məndən sonra İsa Qəmbəri lider olaraq qəbul etsinlər”,- sözünü mətbuatda deyib.

– Deyib. Olub belə bir şey.

– Bu da təsadüfi deyil. Yəni İsa Qəmbərin Əbülfəz Elçibəyə sədaqəti barədə hansısa bir spekuliyasiyanı mən birmənalı şəkildə rədd edirəm. Yəni bunların hamısı söz-söhbətdir.

AXC-nin hakimiyyətdə qalmamasının bir nömrəli məsuliyyət daşıyan şəxsi Pənah Hüseynovdur

– Pənah bəy, suallar çoxdur. Xahiş edirəm, mümkün qədər onlara qısa cavab verəsiniz. Mən sizinlə 4 iyunla bağlı ayrıca “Azadlıq Salnaməsi”ndə söhbət eləmək istəyirəm. Çünki bu mövzu o qədər genişdir ki, ayrı-ayrılıqda Azərbaycan tarixinin səhifələri o qədər genişdir ki, onu bir ümumi müsahibədə 1-2 sualla əhatə eləmək mümkün deyil. Həm də mən hiss edirəm ki, siz 4 iyun hadisələri ilə bağlı daha özəl məlumatlara maliksiniz. Rail Məmmədov yazır: “Pənah bəy, 1993-cü ildə Heydər Əliyevi niyə çağırdınız?” Ümumi sualdır. Süleyman Məmmədzadə soruşur: “1993-cü ilin iyun hadisələri vaxtı baş nazir kimi Heydər Əliyevin Bakıya dəvət olunmasında bir rolu olubmu? Olmayıbsa, münasibəti necə olub?” Zeynalabdin Tağıyev yazır: “Baş nazir olduğu dövrdə buraxdığı səhvlərdən etiraf etsin. AXC hökumətinin iqtidarda qalmamasında baş nazir kimi səhvi var idimi?”

– AXC iqtidarının hakimiyyətdə qalmamasının bir nömrəli məsuliyyət daşıyan şəxsi Pənah Hüseynovdur.

– Bir nömrəli?

– Bir nömrəli. Mən bundan heç vaxt imtina eləməmişəm.

– Siz nə edə bilərdiniz?

– Çünki prezidentin Baş nazirə, Pənah Hüseynova olan inamı, ona verdiyi səlahiyyətləri və etibarı o qədər olub ki, Pənah Hüseyn bu gün hansısa başqa bir məsələ ortaya qoysa, bu iş olmaz. Bu bir. İkincisi də mən öz vəzifəmə görə üçüncü vəzifəli şəxs idim və hakimiyyət gedibsə, bunun məsuliyyəti mən bayaq yuxarıda da qeyd etdim ki, birinci olaraq baş nazirin üzərinə düşür. Bu barədə mən indi demirəm, həmişə demişəm və bundan imtina etmək də mümkün deyil.

Heydər Əliyevin Bakıya dəvət olunması təşəbbüsünü müzakirələrdə mən qaldırmışam

– Yəni deyirsiniz ki, “Cinayətimiz məğlubiyyətimizdir!”

– Bu işin bir tərəfi. Heydər Əliyevin Bakıya dəvət olunması təşəbbüsünü müzakirələrdə mən qaldırmışam. Amma biz Heydər Əliyevi Bakıya prezident və ya Ali Sovetin sədri kimi dəvət eləməmişik. Heydər Əliyev Bakıya ona görə dəvət olunub ki, gəlsin, öz tərəfdarlarını silahlı qiyamda iştirakdan neytrallaşdırsın. Hakimiyyət bölgüsünü silahlı qiyamçılarla yox, əgər istəyirsə, legitim hakimiyyətlə müzakirələr nəticəsində aparsın. Bu məqsəd olub. Çünki bu, gizli də deyil. Faktlar da onu göstərir ki, Sürət Hüseynov qalib gəldisə, onun qalib gəlməsinin 50 faizdən çoxu Heydər Əliyevin tərəfdarlarının, siyasi müxalifətin onun tərəfində iştirak eləməsi oldu.

– Konkret olaraq Etibar Məmmədov?

– Yox, söhbət birinci növbədə YAP-dan gedir…

– Onda YAP-ın nə gücü vardı?

– Söhbət YAP və Heydər Əliyevin tərəfdarlarından gedir. Milli İstiqlal Partiyası (AMİP) və Etibar Məmmədov o dördə əsas müxalifət partiyası deyildi.

– AMİP-in gücü var idi, Pənah bəy, siz nə danışırsınız?

– Yox, siz yanlış danışırsınız. Siz burada olmamısınız və bilmirsiniz. Ona görə deyirsiniz.

– Ola bilər. Onda Etibar bəylə bağlı sualları oxuyum, ona da cavab verin.

– Yox, bu fikri deyim…

– “Əliniz qana batıb!” deyən kim idi?

– Bir dəqiqə. Bu fikir ki, AMİP əsas ana müxalifət partiyası deyil, 1993-cü ilin səhv eləmirəmsə, mart ayında – mənim adımı televiziyalarda tez-tez hallandırırlar ki, ha Pənah Hüseynov deyib ki, “95 faiz bizdən narazı olsalar da, biz hakimiyyətdən əl çəkməyəcəyik”- belə bir fikir səsləndirirlər. Mən də dəfələrlə bunu təkzib edirəm. Deyirəm, materialar ki, televiziyalarda qalır, çıxarın nümayiş elətdirin.

– Əslində olsaydı, onu çoxdan çıxarardılar.

– Deyirəm ki, çıxarın, nümayiş elətdirin. Orada səsləndirilib. Həmin dövrdə o dialoq ki gedirdi. İsgəndər Həmidov da televiziyaya girmişdi.

– Hə, deyəsən, Mübariz Qurbanlı ilə…

– Belə bir hadisə olmuşdu. Həmin o dialoqda o fikir səsləndirilib ki, əsas müxalifət partiyası bu gün Azərbaycanda Heydər Əliyev və onun Yeni Azərbaycan Partiyasıdır. Mən bunu həmin verilişdə demişəm. Yeri gəlmişkən, o fikri də səsləndirdim. Ona bir izahat verim.

– Bəli.

– Orada olan bu 95 faiz məsələsi nədir. Orada indi bilmirəm sağdır, yoxsa sağ deyil. Bir Telli xanım var idi.

– Pənahqızı…

– Hə.

– Sağdır.

– O dialoqu o aparırdı. Allah uzun ömür versin. Verilişi o aparırdı. O, belə bir sual verdi ki, “bəs, sosioloji sorğu aparılıb və 40 faiz sizin hakimiyyətdən narazılıq ifadə eləyib. Siz niyə hakimiyyətdən getmirsiniz? Yəni getmək barəsində düşünürsünüzmü?”

– Necə gözəl demokratiya imiş…

– Mən də onda dedim ki…

– Müxbir baş nazirə siyasi sual verir. İndi heç JEK müdirinə elə sual vermək olmaz.

– Özü də birbaşa, canlı yayında. Mən də ona dedim ki, “xanım, bu və ya digər sosioloji sorğuda hətta 95 faiz sosioloji sorğu nəticə versə ki, bizim hakimiyyətdən, siyasətdən narazıdır, yenə də hakimiyyətdən getmək olmaz. Hakimiyyət Konstitusiyada, qanunlarla yaranır və formalaşır. Qanun və Konstitusiya bu şəkildə də həll olunmalıdır.” Bu fikri səsləndirmişəm. Bu, tam qanuni və normal bir fikirdir. Bu fikri mən indi də təkrar eləyə bilərəm. Bunu indi dəfələrlə demək ki, Pənah Hüseyn belə deyib… Hətta əlavə də edirlər ki, guya mən demişəm ki, “biz tanklarla gəlib, tanklarla da gedəcəyik”.

– O fikri deyəsən İsgəndər bəyin adına demişdilər. Amma sizin haqqınızda bir fikir tez-tez səsləndirilirdi ki, guya siz demisiniz ki, “Azərbaycan xalqına Opera və Balet Teatrı lazım deyil.”

– Yox, mən bunu birinci dəfə sizdən eşitmişəm. Çünki mən özüm hakimiyyətdə olduğumuz dövrdə, vəzifədə olduğumuz dövrdə bir neçə dəfə Opera və Balet Teatrında tamaşalarda olmuşuq. O dövrdə oranın işçiləri ilə, əməkdaşları ilə axırıncı dəfə Zeynəb Xanlarovanın oynadığı “Leyli və Məcnun” tamaşasında olmuşuq. Tamamilə əsassız məsələdir. Məncə, heç İsgəndər bəy də elə bir şey deməyib.

– Deyilsə, hər halda araşdırılıb, üzə çıxarılardı.

– Yox, bunlar qara piardır. Mənasız cəfəngiyyatdır. Yəni belə şeylər düşmən sözüdür.

Etibar Məmmədovun və onun partiyasının Elçibəyin prezidentliyinin devrilməsində fövqəladə rolu olub və…

– Gülağa Əliyev soruşur: “Cəbhə hakimiyyətinin yıxılmasında zənnimcə Etibar Məmmədovun böyük rolu oldu. Bir çoxları kimi mən də bu günə kimi Etibar Məmmədovu bağışlaya bilmirəm. Bu barədə Pənah bəyin səmimi olaraq fikrini bilmək istərdim. Ümumiyyətlə, Pənah bəyin Etibar Məmmədovla indi də əlaqəsi varmı?”

– Yaxın əlaqələrimiz, yəni intensiv, sıx əlaqələrimiz yoxdur, amma rastlaşırıq, salamlaşırıq. Olur ki, bu və ya digər məsələ ilə bağlı Etibar bəy zəng eləyir və yaxud ola bilsin ki, mən hansısa məsələ barədə ona zəng edirəm. Bu cür adda-budda əlaqələrimiz var. Tədbirlərdə rastlaşırıq. Yəni elə də dost əlaqələrimiz yoxdur. Etibar Məmmədovun və onun partiyasının …legitim Azərbaycan hakimiyyətinin, Elçibəyin prezidentliyinin devrilməsində fövqəladə rolu olub və bu məsuliyyət də AMİP-in və Etibar Məmmədovun üzərindədir. Məncə, Etibar bəy bundan imtina eləməz və eləmir də. Bütün digər nəticələri ilə birlikdə.

– 2003-cü il hadisələri ilə bağlı da müəyyən suallar var, Pənah bəy. Ceyhun Mirzəli soruşur: “16 oktyabr 2003-cü ildə insanların “Azadlıq” meydanına çıxmasına münasibəti necə olub? İqbal Ağazadə bu barədə “Qaynar Qazan”da danışdı. Mümkündürsə, Pənah bəy də münasibətini bildirsin”.

– Necə?

2003-cü ilin oktyabrında icazəli mitinq yox idi

– “Azadlıq” meydanına çıxmaqla bağlı fikri. Çünki o vaxt “Qələbə” meydanına icazəli mitinq təyin olunmuşdu.

– Bilirsinizmi, onlar təfərrüatlardır və bəzən məsələnin mahiyyəti qalır bir tərəfdə, təfərrüatları təhlil eləyib, oradan “möhtəşəm” nəticələr çıxarırlar. Bəziləri… Əvvəla, icazəli mitinq yox idi. Mitinqə əvvəl icazə verilmişdi Lenin Müzeyinin qarşısındakı meydanda. Sonra ləğv olundu və bu, “Qələbə” kinoteatrının qarşısında keçirilməsi üçün guya icazə verilmişdi. Niyə “guya?” deyirəm? Çünki bu barədə xəbəri olan da yox idi. Sonradan biz məhkəmədə olanda…

– Niyə, “Qələbə” kinoteatrının qarşısında mitinq keçirilməsinə icazə verilmişdi. Qəzetlərdə də elan verilmişdi ki, hakimiyyət orada mitinq keçirməyə icazə verib.

– Yəni bu, sonradan, biz məhkəmədə olanda böyük bir kütlənin… O vaxt siz artıq Bakıda idiniz?

– Bəli, Bakıda idim.

– 2003-cü ilin 15 oktyabrında gecə baş verən hadisələr, onun səhərisi aparılan – istər seçki komissiyalarında, istər seçki məntəqələrində baş verən proseslər elə bir həddə və dərəcədə idi ki, böyük bir hissənin – bir daha təkrar edirəm – bir gün əvvəl dəyişdirilərək, “Qələbə” kinoteatrının qarşısında mitinq təyin olunması barəsində xəbəri belə yox idi. Şəxsən mən özüm sonradan bunu məhkəmədə öyrənmişəm. Ki, belə bir qərar Hacıbala Abutalıbov tərəfindən verilibmiş. O qərar hətta çıxartdırılmayıb. Bir gün əvvəl, oktyabrın 15-də bu guya dəyişdirilibmiş və “Qələbə” kinoteatrının qarşısındakı meydana təyin olunubmuş.

2003-cü il oktyabr hadisələri mitinq deyildi, üsyan idi

– Məncə, əvvəlcədən məlum olub.

– Yox, yox. Bu barədə o dövrün materiallarına baxsanız görərsiniz ki, böyük bir hissənin bu qərardan əvvəla, xəbəri yox idi. İkincisi də, bu, artıq mitinq deyildi, üsyan idi. Bu da buna qarşı çıxan qüvvələrin üsyanı idi. 16 oktyabr hadisələri hesab edirəm ki, Azərbaycan tarixinin ən şərəfli hadisələrindən biridir. O zaman meydana çıxan o əhali də o dövrdə Azərbaycan siyasi müxalifətinin, bizlərin şərəfini xilas elədi. Yoxsa, hamı qulağını yıpradıb, öz evində və ya ofisində otursaydı, bu biabırçılığın altından hələ də çıxmamışdıq. O məsələ ilə bağlı başqa da nəsə sual var idi. İqbal bəyin adını çəkdiniz.

– Hə, İqbal bəy “Qaynar Qazan”da bu haqda geniş danışmışdı ki, “biz meydana çıxmağa razı deyildik”.

– 2003-cü il hadisələri haqqında hələ çox şeylər məlum deyil.

– Hə, o da maraqlıdır. Danışarsınızmı, 2003-cü il hadisələri haqqında?

– Yox, danışmaram.

– Ayrı söhbət eləsək…

– Yox, 2003-cü ildə…

– Niyə danışmazsınız?



II hissənin sonu