Pənah Hüseyn: “Müsavat partiyası və İsa Qəmbər …bu missiyadan imtina etdi” I HİSSƏ Pənah Hüseynlə “Qaynar Qazan”da müsahibə almaq çoxdankı planımız idi. Sadəcə, qonaqların seçimi və hadisələrin seyri bu günə dənk gətirdi. Azərbaycan siyasətinin bu olduqca maraqlı və nəhəng adamını 1-2 saatda danışdırmaq nə o qədər asan deyil, nə də 1-2 saat bir şey verməz.
Bu görüşümüzdə bir daha şahid oldum Pənah Hüseynin Azərbaycan siyasətinin “qara qutu”larından biri olduğuna. Nə qədər yayınsa, nə qədər ad çəkməməyə çalışsa, nə qədər sirr açmamağa özən göstərsə də, Pənah Hüseyn danışdıqları ilə olaydır. Güman edirəm ki, bu müsahibə də olay müsahibələrdən biridir. Hətta biri var ki, eşidəndə nəfəsim daraldı…Pənah Hüseyn Azərbaycan siyasətinin ən maraqlı, oyun quran və oyun pozan adamlarındandır. Bu danışığında da hiss olunur. Onu ilk gündən Azərbaycan siyasətinin böyük təşkilatları sıradan çıxarıblar. Bəli, bəli, sıradan çıxarıblar. Əbülfəz Elçibəyin birbaşa tapşırığına, göstərişinə, tövsiyəsinə baxmayaraq, onu müxalifətin aparıcı hissəsinə yaxın buraxmayıblar. Hətta AXC bir qərar da alıb: “Pənah Hüseynovun AXCP-nin üzvü olmasının məqsədəuyğun olmaması haqqında.” Sonra onu dost dediyi Müsavat başqanı da yaxın buraxmayıb. Təşkilat mənasında. Belədə indi də hamısı dostdurlar. Nədənsə, bu problemləri bildiyim halda, məhz bu müsahibədən – “Qaynar Qazan”dan sonra Pənah Hüseyn haqqında bir yazı yazmaq istədim və bu yazını “Qaynar Qazan” bitəndən sonra qələmə alacağam.
Adam siyasətin çömçəquyruqlarla dolu olduğunu deyir. Heydər Əliyevlə həbs olunduğu gündən danışanda həm hakimiyyətin, həm də müxalifətin başbilənlərinə sözünü çatdırır. "Çömçəquyruqlar olsun, amma okeanda" deyir. Çünki əmindir ki, okeanda balinalar da var və çömçəquyruqlar məhz okeanda bir şey edə bilməzlər. Amma dənizlərin, okeanların yolu bağlandısa, siyasət balaca bir gölməçəyə çevrildisə, o zaman hakim də çömçəquyruqlar olur – bu da möhtəşəm bir bənzətmədir və həqiqətdir.
Hə, bu dəfə Azərbaycan siyasətinin “sirr dağarcıqları”nda biri – keçmiş dövlət katibi və keçmiş baş nazir Pənah Hüseyndir qonağımız. Bütün dolaylı cavablarıyla belə, yenə önəmli açıqlamaları oldu. Böyük müxalifət partiyalarının onu sıralarına daxil etməməsi bu günün şərtlərində fərqli məna kəsb edir. Bəs siz necə, kiminlə mübarizə aparacaqsınız?
Pənah Hüseynin 1990-cı ilin 20 yanvar hadisələrindən dərhal sonra yaradılan Şimali Azərbaycan Demokratik Partiyası haqqında da çarpıcı açıqlamaları oldu. “ŞADP-ni mən yaratmışam” dedi. Harada ciddi və əhəmiyyətli hadisə var, orada Pənah Hüseyn var. Radikallarda Nemət Pənahlı, Rahim Qazıyev, Etibar Məmmədov nədirsə, liberallarda İsa Qəmbər, Arif Hacılı və Pənah Hüseyn də odur. Ona görə də Pənah bəyin hər sözü önəmlidir.
Bu müsahibədə də elə oldu. Həm Müsavat partiyası və İsa Qəmbər haqqında dedikləri, həm partiyaların ona münasibətini bir daha gündəmə gətirməsi, həm ŞADP haqqında indiyə qədər deyilməyənlərdən danışması müsahibəni olay edən səbəblərdəndir. Amma biri var ki, məncə, indiyə qədər o haqda danışılmayıb.
İsa Qəmbərin Ali Məclisin sədrliyindən istefa verərək Müdafiə Nazirliyinə təyin olunmasını istəməsi artıq faktdır – İsa Qəmbər və onun komandasının müdafiə naziri Rahim Qazıyevlə amansız savaşının da kökündə məhz bu istək yatır. Amma bu müsahibədə Pənah bəy daha irəli getdi və verilən suala cavabında dedi ki, İsa Qəmbər bir neçə dəfə Əbülfəz Elçibəylə şəxsi söhbətlərində onun məzuniyyətə getməsini və məsuliyyəti özünün götürməsini təklif edib. Bu, əsl şokdur və indiyə qədər güman edirəm ki, media səhifələrinə çıxarılmayıb! Və Pənah Hüseyn davamında deyir ki, bu söhbətləri prezident Əbülfəz Elçibəylə bir neçə dəfə üçlükdə ediblər. İsa Qəmbər, Pənah Hüseyn və Əbülfəz Elçibəy! Anlaşılan Azərbaycan hökumətinin 2 önəmli siması – Milli Məclisin sədri İsa Qəmbər və güclü baş nazir Pənah Hüseyn heç olmasa bir neçə dəfə Azərbaycan respublikasının prezidenti Əbülfəz Elçibəyə təklif ediblər ki, o, məzuniyyətə getsin və məsuliyyəti onlara versin. Bu, şokdur! Və ilkdir! Mətbuatda bu haqda indiyə qədər danışılmayıb!
Sabiq baş nazirlə söhbətimiz çox maraqlı oldu. Verilən suallar da çox idi. Pənah Hüseyn o müsahiblərimizdən oldu ki, bir çox sualları ünvanlaya bilmədik. Zamanımız yetmədi. “Qaynar Qazan”ın 1.5-2 saatlıq formatı aşıldı. Amma təxminən bütün soruşulan sualları əhatə etdik.
“Qaynar Qazan”ın 37-ci qonağı Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri, keçmiş baş nazir Pənah Hüseyndir. Buyurun…
Əvəz Zeynallı, “Qaynar Qazan”
I hissə
Sosial şəbəkələr uşaq xəstəliyi dövrünü keçirir
– “Qaynar Qazan”ın bugünkü qonağı Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri, Elçibəy hökuməti dönəmində Baş nazir və dövlət katibi vəzifələrində işləyən Pənah Hüseyndir. Pənah bəy, xoş gəlmisiniz.
– Xoş gördük. Olarmı bir əlavə edim?
– Təqdimat xoşunuza gəldi?
– Yəni… Biz öz siyasi tərcümeyi-halımızı yazanda həm də əlavə edirik ki, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin təsisçilərindən, onun ilk və sonrakı İdarə Heyətinin üzvlərindən biri, AXC Analitik Mərkəzinin rəhbəri və AXC İdarə Heyətinin sədri… Bunlar da bizim tərcümeyi-halımızın çox şərəfli hissəsidir.
– Hə, AXC dönəmi ilə bağlı…
– Yəni birdən-birə dövlət katibi, Baş nazir, indi də partiya sədri deyəndə mənim üçün şəxsən o əvvəlki – hərəkatda tutduğumuz mövqe dediklərinizdən az əhəmiyyətli deyil.
– Maraqlıdır. Anar Məmmədlinin sualı ilə başlayım. “Pənah bəyi görmək çox xoşdur. Çoxdandır aktiv deyil. Siyasi analizlərini görmürük. İnanıram ki, maraqlı müsahibə alınacaq.” Mən də buna inanıram. Pənah bəy, niyə çoxdandır görünmürsünüz?
– Təşəkkür edirəm, amma görünməmək məsələsi ilə razı deyiləm. Facebook-da gedən bəzi sualları “kopyalayıb” mənə göndəriblər. Orada elə bir sual da var idi.
– Onların hamısını verəcəm sizə.
– Ondan başlayaq ki, şəxsən mənim üçün də bir qədər narahatedici bir məsələdir ki, siyasi və ictimai cəhətdən fəal olan adamlar ancaq sosial şəbəkələrdə irreal aləmi, virtual aləmi görürlər və orada kim görünürsə, hesab edirlər ki, onlar görünür, orada kim yoxdursa, hesab edirlər ki, o yoxdur.
– Hə, o da ola bilər.
– Yəni bu, ciddi bir problemdir.
Virtual aləmdən çıxmaq lazımdır
– Elmar Nəbiyevdir o sualı verən: “Maraqlıdır ki, Pənah bəyi niyə heç bir sosial şəbəkədə görmürük?”
– Mən sosial şəbəkənin əleyhinə deyiləm. Yəni, bu, müasir dövrün çox ciddi bir gerçəkliyidir. Və əlbəttə ki, getdikcə əhəmiyyəti azalmayacaq ki, artacaq. Amma hər bir yeni şey yarananda onun uşaq xəstəliyi olur. İndi də sosial şəbəkənin yəqin ki, bir keçid dövrüdür, bir uşaq xəstəliyi dövrü keçirir. İnsanları orada qapadır, onun enerjisini alır və cansızlaşdırır və real aləmdən, real gerçəklikdən, o cümlədən siyasi gerçəklikdən də hətta bəzən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Bəzən bütöv qrupların, bəzən bütün toplumların… Bunun bəzən nəticəsi xeyrindən daha çox zərərli olur. Sözün doğrusu, bununla bağlı mən onu demək istəyirəm ki, indi hal-hazırda deyək ki, Azərbaycan siyasi müxalifəti, ictimai-siyasi cəhətdən fəal olan güclərin əsas problemlərindən biri bu virtual aləmdən çıxmaqdır, orada qapanıb qalmaq yox. Və oradan azad olmaq lazımdır. Mən bir növ həm də o məsələyə diqqəti cəlb eləmək üçün orada yoxam. Hesab edirəm, bir daha təkrar edirəm, mən insanın bir növ ayrılmaz hissəsi hesab edirəm bu sosial şəbəkələri, bu kommunikasiyaları…
– Yəni əleyhinə deyilsiniz, amma...
– Yox, əleyhinə deyiləm, amma səmimi deyim, bunu bir daha təkrar edirəm, sosial şəbəkə mühitini o qədər də sevmirəm. Deyə bilərsiniz ki, heç orada olmamısınız, nədən sevmirsiniz? Ola bilsin ki, bu hiss instinktiv olsun, hər halda. Yəqin bununla bağlı suallar olacaq, amma mən bunu əvvəldən deyim ki, məni hal-hazırda həm narahat eləyən, həm də üstündə bu istiqamətdə işlədiyim müxalifətin real müxalifətdən virtual müxalifətə keçidinin qarşısını almaqdır. Virtual müxalifət tendensiyasını mümkün qədər geriyə çevirmək və yaxud da doğru-düzgün istiqamətləndirməkdir.
– İndi siz bunun üzərində işləyirsiniz, hə? Elə başa düşdüm…
– Yəni mən də, digərləri də… Üzərində işləyirik deyəndə, bunu müzakirə edirik, bununla bağlı narahatçılığımızı bölüşürük.
– Yəni müxalifətin virtual aləmə keçməsi sizi narahat edir?
– Ümumiyyətlə, virtual müxalifət, virtual meydan, virtual mitinq, virtual diskussiya… Bu imkanlar müəyyən üstünlüklər yaradır. İndiki dövrün bu texnoloji imkanları, informasiya imkanları vasitə kimi də çox vacibdir. Bunun doğru-düzgün, peşəkar istifadəsi də çox vacibdir. Müasir səviyyəli, peşəkar siyasi fəaliyyətin qurulmasının da ayrılmaz hissəsidir. İstər müxalifətdə olsun, istərsə də iqtidarda olsun. Amma bir daha təkrar edirəm, bu bizdə məsələn, hazırda Azərbaycanda bunun bir sıra səbəbləri də olub. Bütövlükdə, xüsusən, ictimai-siyasi fəallığın yalnız virtual fəaliyyət kimi meydana çıxması problemi var. Bu, yəqin ki, keçicidir. Mən hesab edirəm ki, canlı əlaqə, canlı meydan, canlı göy, canlı yer, küçə, insanlarla olan əlaqə, heç də bundan az vacib deyil. Bircə bu məsələdə xaricdə olanlara güzəşt etmək olar, çünki onların başqa imkanları da yoxdur. Xaricdə yaşayanlara bundan istifadə üçün daha üstün imkanlar yaratmaq lazımdır. Bir şeyi deyim ki, o da problemdir. Bu virtual aləmdə daha çox bizim Azərbaycanda yox, xaricdə yaşayan siyasi mühacirlər və yaxud digər insanlar ola bilsin ki, heç siyasətlə məşğul deyillər, onların daha çox fəallığı müşahidə olunur. Biz o tip əhvali-ruhiyyənin, o ovqatın daxilə yansımasını görürük. Bəzən də müəyyən məsələlərdə təhrif olunmuş təsəvvür yaradır. Bu təsəvvürlər də, təəssüratlar da bəzən praktik fəaliyyətin planlaşdırılmasında, qurulmasında, mənim fikrimcə, heç də həmişə doğru olmayan istiqamətlərə səbəb olur. O baxımdan, ciddi problemdir. Pənah Hüseynin görünüb-görünməməsi məsələsi həm də onunla bağlıdır. Amma ağıllı tənqiddən nəticə çıxarmaq lazımdır. Biz çalışarıq ki, əgər bu məsələ varsa, görünürsə, deyilirsə, hər halda mənim özümə aid olan hissədə çalışaram ki, bu problemi də aradan götürək. Əvəz bəy, yeri gəlmişkən onu da deyim, fəaliyyət məsələsinə gəlincə, bilirsiniz, bəzi dostlarımız sadəcə bunu görmək istəmirlər. Yəni məsələn, keçən ildən başlayaraq, ümumiyyətlə, son dövrə baxsaq, 2015-ci il seçkilərində ən fəal – yəqin ki, bu barədə də suallar olacaq…
Bəzən fasilə də vermək lazımdır…
– Var, suallar var…
– …ən fəal iştirak edən adamlardan biri də mən olmuşam. Onda çox tənqid olunan, elə indi də tənqid olunan “hakimiyyətlə müəyyən dialoq” adlı bir proses getdi…
– Onunla da bağlı suallar var.
– Əslində, heç bunu dialoq adlandırmaq da doğru deyildi. Biz həmin o dialoq mühitinin yaradılması üçün belə adlandırmışdıq. Müsahibələrimizdə, yazılarımızda da o şəkildə verirdik. Seçkilərdən sonra antiböhran koalisiyası adı ilə bir neçə tədbirlər keçirdik. Siz də orada iştirak elədiniz.
– Bəli.
– Hətta zal baxımından da ən böyük tədbirlərdən birini keçirdik. 400-500 nəfərin iştirak elədiyi bir neçə böyük tədbir keçirdik. Əsasən də Konstitusiya ilə bağlı son dəfə keçirilən referendumda mən hesab edirəm ki, ciddi bir passivlik bütövlükdə oldu, o cümlədən bizim tərəfimizdən də. O dövrdən sonrakı mərhələdə, əlbəttə, mən razıyam ki, müəyyən passivlik müşahidə olundu. Bir şeyi də deyim. Mən həmişə doğrudan fəal olmuşam yəni. Hətta bu fəallığa görə bizi sevməyənlər və yaxud da əleyhimə olanlar tənqid də ediblər. Bəzən də belə bir fikir yaranır ki, bir pauza verək, bəlkə bizsiz daha yaxşı olar. Bəlkə kimlərsə, daha gözəl ideyalar irəli sürə bilərlər, daha möhkəm addımlar ata, daha möhtəşəm fikirlər səsləndirə bilər, fikirlər ortalığa qoya bilərlər. Bəzən fasilə də vermək lazımdır.
Missiya adamlarından biri də mənəm
– Pənah bəy, “biz” deyirsiniz. Kimdir, “biz”?
– Vallah, bir az yekə çıxmasın, biz sizinlə bu söhbətə başlamazdan əvvəl Türkiyə tarixi ilə bağlı bəzi məsələlər haqqında danışdıq. Bilirsinizmi, vəzifədə olub-olmamasından asılı olmayaraq toplumun, bu və ya digər dövlətin missiyasını həyata keçirən adamlar var. Bəzən hətta tənha olar, bəzən hətta sadəcə düşünər, yazar, ideyalarını ortaya qoyar, təşkilatlar yaradar, insanları təşkilatlandırar və bəzən hətta bunlar həyata keçər, bəzən də yüz illər keçəndən sonra həyata keçər. Heç bilinər, ya da bilinməz o şəxsiyyətlər. Bunlar hər bir toplumda, hər bir dövlətin tarixində olub. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanda da həmişə belə olub. Azərbaycan xalqı, Azərbaycan türkləri, Azərbaycan tarixi ümumiyyətlə, bu insanların hesabına mövcuddur. O “biz”lərin içərisində, həm də “mən” var. Düzdür, bu “mən” sözünü çox demək də bizim dinimizə görə, təkəbbürə çevrilməməlidir. Bir missiya adamları var və özünü o cür missiya adamı kimi hiss edən və çalışan insanlar var. Mən indi “biz” deyəndə, ümumən o cür nəzərdə tuturam. Bir də konkret olaraq, bu dövlətin müstəqilliyinin bərpasında, bu dövlətin qurulmasında, indi bir çoxlarının danışdığı bu dilin, bu fikirlərin meydana gəlməsində rolu olan insanlar var. Biz indi onlara “Milli-Demokratik düşərgə” deyirik, “milli-demokratik qüvvələr” deyirik, “Elçibəyçilər” deyirik, “müsavatçılar” deyirik, “Məhəmməd Əmin-Elçibəy yolunda olan şəxslər” deyirik, “Milli qüvvələr” deyirik. Ya da hərənin hansı şəkildə fərqləndirməsindən asılı olaraq Azərbaycanda Azərbycan tartixi, Azərbaycan dövləti və onun başında duran iqtidarı kim olursa olsun, onu təmsil eləyən adamlar yox, Azərbaycanın taleyi həmin şəxslərlə bağlıdır, həmin çevrə ilə bağlıdır və mən hesab edirəm ki, camaatımız, insanlarımız bəzən ruhdan düşmüş, bəzən ruhdan düşərək bu vəziyyəti və problemləri görərək, bizim bütün o acığını, nifrətini, bəzən kinini və hətta bəzən də acizliyini bu insanların üzərinə tökən, onları tənqid eləyən adamlar bilməlidir ki, ölkə heç də sahibsiz deyil və əvvəl-axır işlər yoluna düşəcək.
– Girişə görə, təşəkkür edirəm. Həmin sualların davamında 1-2 sual oxuyum, onlara cavab verin, ondan sonra o birilərə keçəcəyik. Qoşqar Nurəliyev soruşur: “Pənah Hüseyn niyə əvvəlki Pənah Hüseyn deyil?” Əvvəlki sualın davamıdır. “Yəni siyasi arenada aktiv deyil. Müxalifət mövqeyini dəyişib iqtidaryönlü olub, yoxsa nə? O “nə”sini bilmək istəyirik”. Nurlan Mirəli soruşur ki, “Pənah Hüseyn Azərbaycan siyasi arenasında həmişə çılğın, əsəbi, haqsızlığa qarşı çox ciddi şəkildə reaksiya verən biri kimi nədənsə bu gün siyasi arenada susqundur? Bunun səbəbləri nədir və nə üçün Milli Şurada təmsil olunmadı?”
– Ümumiyyətlə buna…
– Bayaq təxminən cavab verdiniz.
– Konkret məsələləri mən yenə də deyə bilərəm.
– Bu hakimiyyətə yaxınlaşma məsələsində Müsavatın başqan müavini Yadigar Sadıqlı da “Qaynar Qazan”da danışdı ki, “Pənah Hüseynlə aramızdakı soyuqluğun səbəbi onun hakimiyyət düşərgəsinə yaxınlaşması olub”.
– Mənim Yadigar Sadıqlı ilə heç bir münasibətim olmayıb. Onun mənə qarşı münasibətinin isti və ya soyuq olmasını da sizdən eşidirəm.
– Elə yox. Orada sual var idi ki, “Pənah Hüseynin İsa Qəmbərlə, Arif Hacılı ilə münasibətləri niyə soyuqdur?” O da demişdi ki, hər halda belə ola bilər. Pənah bəy hakimiyyət düşərgəsinə bir az daha yaxınlaşdığını hiss etdik. Belə bir mənaya gələn ifadə işlətmişdi.
– Deyir…. Nəsə bir atalar sözü ağlıma gəlmişdi…
– Deyin, deyin.
– Elə demək istəmirəm. Və o fikirdə də deyiləm. Mən ümumiyyətlə, İsa bəyi tənqiddən kənarda qoyuram…
Münasibətlər soyuq yox, hətta şaxtalıdır...
– Niyə, İsa bəy toxunulmazdırmı?
– O cümlədən də Arif bəy və Müsavat partiyası haqqında da “hakimiyyətə yaxınlaşdı və yaxud da hakimiyyətlə bu və ya digər münasibəti var” – deməyə dilim gəlməz. Deyilənləri də doğru saymıram. Amma sadəcə o mənada ki, deyir, “daş oturub, kəsək üçün ağlayır”. Mən bəzən bu saytlarda, yazılarda oxuyuram ki, Pənah Hüseyndən daha çox, haqsız olaraq, doğru olmayaraq, Müsavatın indiki rəhbərliyi və Müsavat partiyasının hakimiyyətlə guya “əlaqələri”ndən və hakimiyyətə işləməsindən danışırlar. Mən də sizə səmimi deyirəm ki, mənim hər halda olduğum bütün məclislərdə – buradakı fürsətdən istifadə eləyib, burada da ifadə edirəm ki, bu, tamamilə əsassız və cəfəng bir şeydir. Münasibətlərin soyuq yox, hətta şaxtalı olmasından asılı olmayaraq, mənim heç vaxt məsələn, Arif Hacılını hakimiyyətlə hansısa bir ünsiyyətdə və ya dialoqda ittiham eləməyə dilim gəlməz. O deyilənlərin hamısı boş cəfəngiyyatdır. Düzgün olmayan, razılaşmadığım addımlar ola bilər. Amma ən çox bu cür məsələlərdə – siz sadəcə Yadigar bəyin adını çəkdiniz – bu cür yanlış fikirlər var. Bu, məsələnin bir tərəfi. İkincisi, bu özünü nədə göstərir ki? Nədə özünü nümayiş elətdirir, bundan daha çox danışmaq mümkündür. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanın indiki müxalifəti içərisində özünü müxalifət adlandırıb adlandırmamasından asılı olmayaraq, bu, bir yarlıq deyil ki, özünə yapışdırasan. Bundan asılı olmayaraq, mən hesab edirəm ki, iqtidarın istər ideoloji, istər siyasi, istərsə də praktik fəaliyyətini ən ciddi və ən fundamental şəkildə tənqid eləyən və ona qarşı konkret praktik fəaliyyətini ortalığa qoyan şəxslərdən biri Pənah Hüseyndir. Özüm barəsində bunu deyim. İstər bunun bu və ya digər məsələlərə münasibət bildirilməsində, müəyyən fəaliyyət proqramlarının təqdim olunmasında və s. məncə özünü göstərib. O cümlədən ən son hadisələrə qədər – son dövrlər Azərbaycan iqtidarının içərisində gedən proseslər, insan hüquqları ilə bağlı, dövlətin quruluşu ilə bağlı, insanların sosial iqtisadi vəziyyətinin daha da acınacaqlı hala salınması ilə bağlı, dövlətin milli maraqlarına ümumi təhlükəsizliyinin çox ciddi təhdid altına salınması ilə bağlı bu iqtidarın yürütdüyü siyasət nəticəsində, məncə, bu məsələlərdə öz mövqeyimizi həmişə demişik və deyəcəyik. Hə indi bunu kim eşitmirsə və yaxud da eşitmək istəmirsə, o barədə istənilən diskussiyalara hazırıq. Bayaq dediyim hansısa məslələrdə hansısa qüsurlar olubsa, ona da imkan verməmişik.
– Sizin İsa bəy və Arif bəylə münasibətlərinizin əvvəlkitək olmadığı da görünür.
– Bizim münasibətlərimizdə problem hər halda mən hesab edirəm ki, yoxdur. Siyasi münasibətlərimizdə əvvəlki əlaqələrimiz yoxdur.
– Niyə?
– Müəyyən məsələlər var idi. Taktiki… mən hesab edirəm taktiki məsələlər var idi. Fikir ayrılıqlarımız var idi…
– Məsələn?
– Mən bunların üzərində dayanmaq istəmirəm.
Memuar yazmağa hazırlaşmıram
– Yox. Məsələ maraqlıdır. Niyə siyasi yox…
– Əvəz bəy, hər halda mən o adamlardanam ki, politoloq deyiləm, oturub memuar yazmağa da hazırlaşmıram. Siyasi tarixçi də deyiləm. Açıqca deyirəm ki, elə məsələlər var ki, onlar haqqında mən ümumiyyətlə, danışmıram. Yəni əsl düşündüklərimi də ifadə eləmirəm. Amma konkret olaraq, bu məsələlərdə…
– Amma hər zaman ifadə edirdiniz, o maraqlıdır. Azərbaycan xalqı sizi elə tanıyıb.
– Yox, elə olmayıb. Həmişə dediklərimizdən daha çox demədiklərimiz var.
– Hələ demədikləriniz var?
– Əlbəttə, əlbəttə. Siyasətin mahiyyəti budur. Hər şeyi demək olmur. Deyilənlərin də çoxu təəssüf ki, siyasət xatirinə deyilir bəzən. Özümüz, mənim tərəfimdən konkret olaraq. Bir daha təkrar edirəm, konkret olaraq mən hesab edirəm ki, bəzi şeyləri hər halda demək lazımdır. Əbülfəz Elçibəydən sonra mən hesab edirdim ki, milli qüvvələr ətrafında birləşdiyi, toparlandığı lider və siyasi şəxs olaraq İsa Qəmbər və təşkilat olaraq, Müsavat partiyası ola bilərdi və 2003-cü il seçkiləri, 2005-ci il seçkiləri, ondan sonra da bir çox dövrlərdə İsa Qəmbər və Müsavat partiyası həyata keçirib. Sonradan Müsavat partiyasının özünün daxilində gedən proseslərlə bağlı mənə elə gəlir ki, bu missiyadan imtina olunub. Mən öz fikrimi və qənaətimi ümumi şəkildə bu cür ifadə edirəm.
– Yəni əsas müxalifətçilikdən imtina olunub?
– Yox, siz gəlin təhrif eləməyin. Azərbaycanın, təkcə bir partiyanın, siyasi şəxsin öz xətti və öz maraqları ilə yanaşı, öz proqramı ilə yanaşı, eyni zamanda bütün milli-demokratik düşərgənin lideri və milli-demokratik düşərgənin təşkilatı kimi çıxış eləmək missiyası vardı. Bizim bir çox planlarımız, o cümlədən mənim…
– Yəni, o missiyada da… Bütün müxalifətin…
– Milli-demokratik qüvvələrin…
– Milli-demokratik düşərgənin…
– Bir daha təkrar edirəm. Elçibəydən sonra mən hesab edirəm ki, bu vəzifə İsa bəyin üzərinə düşürdü. Müsavat partiyası xeyli dərəcədə bunu həyata keçirir…
– Yəni İsa bəy bu missiyanı 2005-ci ilə qədər uğurla yerinə yetirdi, deyirsiniz?
– Yox, İsa bəy…
– …və Müsavat partiyası…
– “İsa bəy missiyanı yerinə yetirdi” şəklində bunu demək doğru deyil. Yəni bir çoxları bunu belə görürdülər və qəbul edirdilər. Açığı, çox ciddi bir şey də var ki, mən sizə deyim. Elçibəydən sonra hamımız həm də psixoloji cəhətdən İsa Qəmbəri lider kimi qəbul edə bilərdik. Eləyə bilər.
– Hə.
– Yəni Elçibəydən və İsa Qəmbərdən sonra bir xeyli nəslin – əsasən bizim nəslə aid olan insanları qəbul edirəm – içərisində bir xeyli adam var ki, onlar psixoloji cəhətdən başqa heç kəsi lider kimi qəbul eləməyə hazır deyillər.
– Yəni siz deyirsiniz ki, bu, Müsavat daxilindəki qurultaya qədər davam elədi, eləmi? Ondan sonra bundan imtina olundu?
– Yəni məndə yaranan qənaətdir.
2014-cü ilin sonundan məsafələnmişəm
– Təbii ki.
– Mən öz fikrimi deyirəm. Yəni məncə, mənim fikrimcə, bununla bağlı müəyyən fikir ayrılıqları yarandı. Bir də, Əvəz bəy, bilirsiniz bəzən, mən istər yuxarıda xalq hərəkatı dövründə Xalq Cəbhəsində tutduğum vəzifələri xatırlatmadım. Xalq Cəbhəsinin istər hakimiyyətə qədərki dövründə, istər hakimiyyəti dövründə – 1997-ci ildən başlayaraq, yəni mən həbsdən azad olunduqdan sonra Elçibəyin və İsa bəyin yürütdükləri siyasətin işlənib hazırlanmasında ciddi rol oynayan şəxslərdən biri mən olmuşam. Yəni o xəttin müəyyən uğursuzluqları olubsa, ona görə məsuliyyətin bir qismi də mənim üzərimə düşür. Mən özüm bu şəkildə qəbul edirəm. İsa bəyin ətrafında olan bir xeyli şəxslərdən həmişə ya birbaşa, ya dolayısı ilə belə fikirlər eşitmişəm ki, məsələn, Pənah Hüseyn bu uğursuzluqlar üçün daha çox məsuliyyət daşıyır. Pənah Hüseynin fikirləri, ideyaları, təsirləri olmasaydı ola bilsin ki, daha güclü olarıq, daha təsirli olarıq, hakimiyyətə gələrik və s. Mən demirəm ki, bu, əsas olub. Amma bu da bir səbəb olub ki, 2014-cü ilin sonundan mən bir qədər bu məsələlərdə məsafələnmişəm. Bir növ də müşahidə mövqeyi tutmuşam.
– Yəni təsbitlər doğrudur da? Sizin aktiv olmamağınızla bağlı təsbitlər doğrudur.
– Yox, mən İsa bəy və Müsavat partiyasını nəzərdə tuturam. Digər başqa sahələrdə siyasi fəaliyyətim siyasətdən çəkilmək mənasında deyil. Ola bilsin ki, yəni o yaranan təəssüratlar – səmimi təəssüratlardırsa, o halda bir səbəbi də bununla bağlı olsun.
– O məsafənin…
– Mən sizə bir şey deyim. Maraqlı olar sizin üçün. Hovuz görmüsünüz?
– Bəli.
– Onun içində çömçəquyruqlar olur.
Azərbaycan siyasəti bir növ hovuzlaşıb
– Bəli.
– Ora-bura şütüyürlər. Çox belə fəal görünürlər. Ora bir balina atın. O elə böyrü üstə də qalacaq. Dəniz lazımdır, okean lazımdır. İndi Azərbaycan siyasəti bir növ hovuzlaşıb.
– Belə deyək, okeandan hovuzamı çevrildilər? Həmişə okean kimi idilər, indi hovuzmu oldular?
– Mən bütövlükdə Azərbaycan siyasətini deyirəm və bunda heç kimi də günahkar görmürəm. Bütün situasiyalar buna gətirib çıxarıb. Ona görə bu cür təəssüratlar görünə bilər. Yəni bu, təbiidir. Mən buna da təbii baxıram və heç kimi də günahlandırmaq istəmirəm. Amma bu dəniz yenə olacaq, bu okean yenə olacaq. Orada çömçəquyruqlar elə çömçəquyruq olaraq qalacaq və balıqlar, balinalar fəallaşacaq.
– Maraqlı müqayisədir. Amma sizin bu məsafəni saxlamağınızı İsa bəy də istəyib də, belə çıxır. İsa bəy də, Arif bəy də istəyib ki, siz məsafəli olasınız.
– Bilirsinizmi, mən bu İsa bəy və Arif bəy mövzusuna o qədər də çox girmək istəmirəm. Səsləndirməyin də tərəfdarı deyiləm. İsa bəyi indi də Azərbaycan milli-demokratik düşərgəsinin ən iri fiquru sayıram. Hesab edirəm ki, hələ İsa bəy faktoru ortadadır və mən sizə də məsləhət edirəm ki, siz də bunu nəzərə alasınız. Çünki sizin də bəzi layihələrinizə baxıram. İndidən sizi ruhdan salmaq istəmirəm, amma bir çox şəxslər, o cümlədən şəxsiyyət faktorları, o cümlədən İsa bəy olmadan o layihələrin heç birini perspektivli hesab eləmirəm. Bu, mənim şəxsi fikrimdir.
– Yox, İsa Qəmbər də “Qaynar Qazan”da olub və çox da maraqlı bir müsahibə alınıb.
– Mən “Qaynar Qazan”ı nəzərdə tutmuram, bəzi başqa siyasi layihələrinizi nəzərdə tuturam.
– Bizim siyasi layihəmiz yoxdur. Mənim iştirak elədiyim heç bir siyasi layihə yoxdur.
– Yəni bu bir fikirdir, səsləndirdim.
– Hə, ola bilər. Amma İsa bəylə bağlı mən də eynilə sizin fikri paylaşıram. İsa bəy Azərbaycan siyasətinin çox nəhəng xadimlərindən biridir. Amma bu, bizim onun haqqında danışmağımıza əngəl olmamalıdır. Sizin də ehtiyatlanmağınıza əngəl olmamalıdır.
– Yox, heç kəsin tənqiddən və ya…
– Çünki siz bayaq dediniz ki, mən İsa Qəmbəri tənqiddən kənar saxlayıram. Amma bu olarmı, Pənah bəy?
– Mən elə bir söz işlətdimmi? (Red – videonun 13.40-cı dəqiqəsinə bax…)
– Bəli, bayaq dediniz ki, mən İsa bəyi hər cür tənqiddən kənar saxlayıram.
– İndi mən bilmirəm, doğrudan da o şəkildə ifadə işlətmişəmmi?
– Bəli…
– Yaxşı, qəbul eləyək. Mən İsa bəyi tənqid eləmərəm.
– Niyə eləmirsiniz?
– Üzbəüz eləyərəm, fikrimi deyərəm, amma publik olaraq eləmərəm. Mən bunu etikaya uyğun hesab eləmirəm.
– Öhdəçilikmi götürmüsünüz?
– Yox, müəyyən bir siyasi münasibətlərin, o cümlədən şəxsi münasibətlərin bir etikası var.
Nə Müsavat, nə AXCP məni qəbul etmədi
– Mən bir şey soruşum. Bu sualların hamısından kənarda. Bu, həmişə məni fikirləşdirib. Madam o məqama gəldik, soruşum. Elçibəy hakimiyyətindən sonra, sizin hökumətiniz devriləndən sonra Pənah Hüseyn ayrı-ayrılıqda böyük siyasi xadim kimi hər tərəfdən qəbul olundu. Bütün cəmiyyət tərəfindən də qəbul olundu. Amma siz nə AXCP-də təmsil olunmadınız, nə Müsavatda təmsil olunmadınız. Bunun səbəbi nə idi? Belə məlumatlar da var ki, nə Əli Kərimli istəməyib ki, siz AXCP-yə gələsiniz, nə də Müsavat istəməyib ki, siz o partiyada olasınız.
– Bunların hər ikisi faktdır.
– İstəməyiblər.
– Buna ona görə fakt deyirəm ki, bunlar hətta müəyyən qərarlarda ifadə olunublar. Hətta mən sizin yadınıza da salım. AXCP-nin – mənim özümə də çox gözlənilməz, mənim üçün tamamilə gözlənilməz xəbəri olmuşdu. Çünki mən AXCP-yə sözün doğrusu, daxil olmaq barəsində müraciət də etməmişdim və üstəik, həm Əli bəyə, həm də Kələkidə görüşdüyüm zaman Elçibəyə demişdim. Əli bəyin təklifi olmamışdı…
– Əbülfəz Elçibəyinm təklifi olmuşdu? Sizi göndərmişdi ki, Cəbhəyə gedəsiniz?
– Mən həbsdən azad olunandan sonra, 1997-ci ildə Xalq Cəbhəsi Partiyasının rəhbərliyində çox ciddi bir narahatlıq yaranmışdı ki, Pənah Hüseyn – o vaxt Hüseynov idim – birdən…
– AXCP-yə gələcək…
– Hə, AXCP-yə gələcək. Bunu istəyənlər də çox idi. Rəhbərliyin müəyyən qismində çox ciddi narahatlıq yaranmışdı. Mən o vaxt Əli bəylə görüşdüm. Hələ heç Kələkiyə getməmişdən əvvəl, mənim təşəbbüsümlə… Dedim, “siz bir komanda yaratmısınız və Pənah Hüseyn olaraq gəlib, bu komandanın hansısa bir təbəddülatlarına səbəb olmaq istəmirəm. 100 faiz arxayın olun, mən AXCP-yə gəlməyəcəm”. Əgər o dövrün mətbuatına baxsanız… O dövrdə artıq siz Türkiyədən qayıtmış olardınız.
– Yəqin ki, Türkiyədən gəldiyim dövr olub, Söhbət neçənci ildən gedir?
– 1997-ci ildən.
– Yox, o zaman hələ Türkiyədə idim, amma hadisələri bilirəm.
– O dövrdə “Azadlıq” qəzetində ən çox haqqında yazılan, hər nömrədə demək olar ki, bir neçə məqalə yazılan…
“Azadlıq” qəzeti iqtidardan daha çox Pənah Hüseyni tənqid edirdi
– Tənqid olunan?..
– Şübhəsiz, tənqid olunan. …Ən çox haqqında yazılan, iqtidardan daha çox Pənah Hüseyn idi. Orada demək olar ki, pənahhüseynovşünaslıq materialları var. Sonra mən 1997-ci ilin martında…
– Onda belə çıxır ki, o zaman Əbülfəz Elçibəyin sözü keçmədi də? Belə çıxır…
– O zaman hələ heç bir söz yox idi… İcazə verin… 1997-ci ilin martında mən Kələkiyə getdim. Bəylə görüşdüm. Bundan sonra belə bir şayiə yayıldı ki… Daha doğrusu, mənim bir müsahibəm yayılmışdı. Orada mənə sual verdilər ki, “Əbülfəz Elçibəy sizin AXCP-yə gəlməyinizi təklif etdimi?” Mən də həmin suala cavab verdim ki, “bəli, Bəy mənə bu təklifi etdi”. Elçibəylə həqiqətən də belə bir məsələ olmuşdu. Bütün bunlar mətbuatda gedib. Elçibəyin sağlığında olub bu materiallar yəni. Ona görə mən bu haqda danışıram. Ümumiyyətlə, mən doğru hesab eləmirəm, o şeylər ki, zamanında mətbuatda ifadə olunmayıb, illər sonrası oturub danışırlar. Bu, ümumiyyətlə, etik deyil və heç kəs də buna inanmaz. O dövrdə yəni bu materiallar mətbuatda da işıqlandırılmışdı. Yəni mən belə bir ifadə işlətmişdim ki, “bəli, mənə belə bir təklif olub Elçibəy tərəfindən, mən imtina eləmişəm…” Buna baxmayaraq, səhv eləmirəmsə, AXCP-nin Rəyasət Heyəti, yoxsa məclisdə “Pənah Hüseynovun AXCP-nin üzvü olmasının məqsədəuyğun olmaması haqqında” qərar qəbul olunub. Düzü, bu, mənim üçün gözlənilməyən bir şey idi. Təkrar edirəm. Çünki heç bir müraciət yox, ərizə yox və s. Yəqin ovaxtkı materiallara baxsanız, maraqlı olar. O vaxt AXCP-də bunun ətrafında çox böyük bir kampaniya getdi, disskusiya getdi. Mənim fikrimcə, bu qərar o qədər də çox səslə qəbul olunmamışdı. Bu qərarın tərəfdarları belə demişdilər ki, “düzdür, Pənah Hüseynov bizə müraciət eləməyib, amma biz bu məsələyə siyasi münasibət bildirmişik.” Yəni bir partiyanın bu məsələyə münasibət bildirməsi faktı var ortada. Bu belə olmuşdu. Mən Müsavat partiyasına da müraciət eləməmişəm. Müsavat partiyasından da mənə belə bir təklif olmayıb. O cümlədən də İsa bəy tərəfindən mənə belə bir təklif olmayıb ki, Müsavat partiyasının üzvlüyünə gəl. Sonra, 1998-ci ildə Əbülfəz Elçibəy mənə təklif elədi ki, sən özün partiya yarat. Sözün doğrusu, Azərbaycan Xalq Partiyasının yaranması da belə meydana gəlib. Yoxsa, mənim xüsusi bir siyasi partiya yaratmaq fikrim də yox idi. Partiya yaranandan sonra, bilirsiniz, partiyaların bir Demokratik Konqresi vardı, Əbülfəz bəyin sədrlik növbəsi gələn iclasında da mənə dedi ki, konqresə daxil olmaq üçün müraciət elə. Beləliklə də AXP Demokratik Konqresə daxil oldu. Yəni AXP belə meydana gəlib. Amma mən hesab edirəm ki, istər AXCP-nin üzvü olub-olmamağım, istərsə də Müsavat partiyasının üzvü olub-olmamağımdan asılı olmayaraq, mən cəbhəçiyəm və müsavatçıyam. Söhbət axı, AXCP üzvlüyündən və Müsavat partiyası üzlüyündən getmir. Və bizim cəmiyyətimizdə xeyli insan var ki, adı Müsavat və ya Xalq Cəbhəsi partiyalarında deyil, amma cəbhəçi və müsavatçıdır. Çox təəssüf ki, Müsavat partiyasının üzvü olan, Xalq Cəbhəsi Partiyasının da xeyli üzvü olan adam var ki, onlar nə cəbhəçi, nə də müsavatçıdır.
– Mənə çox maraqlı gəlir ki, “müxalifət birləşsin, bir yerdə mübarizə aparsın və yaxud da ki, müxalifətin sıralarında dəyərli insanlar olsun” fikri hakim olmalı ikən, deməli, Əbülfəz bəy Bakıya gələndən sonra da sizi Cəbhəyə gətirə bilmədiyinə görə, sizə tövsiyə edib ki, bir partiya yaradasınız. İsa Qəmbərlə də siz çox yaxın dostsunuz. Uzun müddət elə olub. İndi də elədir. İsa Qəmbər də istəməyib ki, siz Müsavatda təmsil olunasınız. Çox maraqlıdır, siz özünüz bunun səbəblərini araşdırdınızmı? Mən bildim, siz cəbhəçisiniz, müsavatçısınız, Məhəmməd Əmin-Elçibəy yolundasınız. Amma bunun nəticəsi mənə çox maraqlı gəlir.
– Bilirsinizmi, mənim özüm də…
– Necə ola bilər ki, sənin dostun yanında olmasın.
– Yox, mən İsa bəyin yanında olmuşam. Bu gün də baxmayaraq ki, siyasi münasibətlərdə müəyyən, yuxarıda qeyd elədiyim nüanslar olmasına baxmayaraq, İsa bəylə bir yerdəyəm. Mən 2015-ci ildən yuxarıda dediyim partiyalarla müəyyən dialoq adlanan, bizim də dialoq istədiyimiz üçün dialoq adlandırdığımız tədbirlərin…
– “Dialoq oyunu” idi də… Onunla da bağlı suallarımız var…
– Yox, mən o fikirlə də razı deyiləm. Mən buna da cavab verəcəm.
– Amma davamı gəlmədi, axı, Pənah bəy.
– Mən cavab verəcəm. Cavab verəcəm. O prosesdə mən cəmi bir iclasda iştirak eləmişəm. Ümumiyyətlə, cəmi 3 görüş olub. Mən onun birində iştirak eləmişəm – ikincisində. Nə birincisində, nə də üçüncüsündə iştirak eləməmişəm. İclasda iştirak elədiyim gün prezidentin səhv etmirəmsə, həmin vaxt köməkçisi deyildi, ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri Əli Həsənovla görüşmüşəm.
Heydər Əliyevə ilk cümləm bu oldu ki…
– Onda köməkçi deyildi.
– Görüşdən əvvəl onunla görüşmüşəm. Həmin o görüşdən əvvəl təkbətək görüşmüşəm. İsa bəy söhbətinə görə bunu söyləyirəm. Əli Həsənovun şəxsiyyəti ilə işim yoxdur, amma hər halda özü də qəbul edər ki, Heydər Əliyev səviyyəsində, Heydər Əliyev də deyil. Bir məsələ oldu, mən ona xatırlatdım ki, “Mən sizin Heydər Əliyevlə də görüşmüşəm. Və onunla görüşümün birinci cümləsi belə oldu ”.
– Heydər Əliyevlə görüşünüzdə?
– 1997-ci ildə hələ həbsdən azad olunmamışdım.
– Həbsdə olanda Heydər Əliyevlə görüşmüsünüz?
– Hə, həbs olunan gün. Təbii ki, o görüş təkbətək olmayıb. Orada sabiq baş prokuror Eldar Həsənov, PA katibliyinin sədri Eldar Namazov, sonra səhv eləmirəmsə, Bəylər Əyyubov, Vaqif Axundov da həmin görüşdə iştirak eləyiblər. Mənim birinci sözüm belə olub ki, “Mən Elçibəyin əsgəriyəm. Əvvəlcə bunu qeyd eləyim, sonra davam eləyim…” Əli müəllimə də dedim ki, “bir şeyi biləsiniz, o vaxt Elçibəy mənim üçün nə idisə, bu gün də İsa Qəmbər odur”. Bunu müxalifət üçün də qeyd eləyim. Amma bu, o demək deyil ki, İsa Qəmbər Elçibəydir. Bunu da qeyd eləyim. Çünki onun özü də bu fikirdə olmaz. Amma sadəcə, mən münasibətimi bildirirəm. Bir də mən sizə deyim ki, o qeyd elədiyiniz soyuq münasibətlər – İsa bəylə bağlı deyirsiniz ki, bəzi suallar da var – həmin bu görüş keçirilən dövrdə də kifayət qədər var idi. Yəni söhbət gedir 2015-ci ilin martında…
– 2013-cü ildə keçirilmişdi həmin tədbir. O zaman mən həbsdə idim, prosesi mətbuatdan izləyirdim.
– Mən 2015-ci ildən danışıram.
– Siz dialoq görüşünü nəzərdə tutmursunuz?
– Dialoq görüşü də 2015-ci ilin martında olmuşdu.
– Hə, siz 2015-dən danışırsınız.
– Ondan əvvəl də elə bir görüş, elə bir proses olmayıb.
– Mən həbsdə olanda partiya sədrləri 2-3 dəfə görüşdülər axı.
– Yox, o vaxt olmayıb.
– Əli Həsənovla danışıqlar olmuşdu.
– Yox, o vaxt olmayıb. Mən başqa kimlərinsə görüşdüyünü deyə bilmərəm, amma partiyaların dialoq xarakterli görüşləri 2015-ci ildə olub. Ondan əvvəl heç mətbuatda da bununla bağlı məlumatlar olmayıb. Deyəsən, siz nəyisə qarışdırırsınız.
– Pənah bəy, mən həbsdə olanda siyasi partiyaların sədrləri Əli Həsənovla görüşdülər. Həmin görüşdə hətta Azadlıq Partiyasının sədri Əhməd Oruc mənim adımı da çəkib, tələb eləmişdi ki, “Əvəz Zeynallı həbsdən azad olunmalıdır”.
– 2013-cü ildə hansısa dialoq olmayıb.
– O zaman 2014-cü ildə olub.
– Yox, söhbət 2015-ci ildən gedir. Birinci görüş 2014-cü ilin dekabr ayında olub, mən o iclasda iştirak eləməmişəm.
– Ola bilər. Çünki mən 2014-cü ilin dekabrında həbsdən azad olunmuşam.
– Səhv eləmirəmsə, söhbət gedir, 2015-ci ilin martından.
– Hə, sonra da bir görüş oldu.
– Yox, cəmisi 3 görüş olub. Təkrar edirəm, onun birində mən olmuşam.
– İstəyirsinizsə, Elşən Əlisoyun həmin dialoqla bağlı bir sualı var, onu verim.
– Kimdir o?
– Deyəsən, AXCP-nin Cəbrayıl rayon şöbəsindəndir. Elşən Əlisoy soruşur: “Dialoq oyununda siz də iştirak etdiniz və parlamentə düşməyə imkan vermədilər. Əvəzində Avropa Oyunlarına bir bilet qazandınız. Bir bilet üçün dəyərdimi?”
– Bilirsiniz, istənilən sual və yaxud da iddia, o sualda və yaxud da hansısa bir fikirdə, cümlədə ifadə olunan hadisə və şəxslər haqqında təsəvvür yaratmaqla bağlı o sualı verənin və yaxud da o fikri səsləndirənin özü haqqında o fikri yarada bilər.
– Ola bilər, ən azından belə soruşur.
– Ümumiyyətlə, mən təsadüfən demədim. Hakimiyyətlə müxalifət arasındakı dialoq məsələsinə – söhbət real dialoqdan gedir – Azərbaycan siyasi partiyaları içərisində siyasi dialoqun heç kəs əleyhinə olmayıb. O cümlədən 2015-ci ildə – onda həbsdən çıxmışdınız, elədirmi?
Hökumət Müsavat partiyasının dialoqda iştirakını istəyib, amma AXCP-nin yox
– Bəli, 2014-cü ilin dekabrın son günündə çıxmışam.
– Əgər siz o dövrün mətbuatını oxusanız, istər AXCP, istərsə də Müsavat partiyası hakimiyyətlə dialoqun, hakimiyyətlə görüşün heç vaxt əleyhinə olmadığının, amma…
– AXCP bu dialoqun əleyhinə olub, axı, deyəsən…
– Yox, olmayıb. …Lakin bunun real qüvvələrlə – onlarla olmasını yəni, əgər “real qüvvələr” sözünü tərcümə eləsək, olmasını…
– Nəticə nə oldu?
– Gəlin, əvvəlcə bu məsələni aydınlaşdıraq, sonra. Hörmətli Əlisoy bəy kimi səbrsiz olmayın və dərhal da başqa məsələyə keçməyin. Çünki bu, maraqlıdır. Mən hesab edirəm ki, bu, Azərbaycan siyasi tarixinin maraqlı epizodlarından biridir. Heç biri bu dialoqun əleyhinə olmayıb. Təkrar edirəm. Yeri gəlmişkən, bu da maraqlı olar. Bu da səslənməlidir. Hələ bunlar olmamışdan əvvəl ciddi bir hazırlıq prosesi olub. Məndə olan dəqiq informasiyaları deyirəm. Bu hazırlıq prosesində iqtidar ciddi bir şəkildə AXCP-nin həmin dialoqda iştirakının əleyhinə olub. Mənim Əli Həsənovla görüşümün əsas səbəblərindən biri də, – təkrar edirəm, həmin görüşdən əvvəl – AXCP-nin nə üçün bu prosesə cəlb olunmaması, dialoqa dəvət olunmaması barədə olub. Burada gizli bir şey yoxdur. Çünki istənilən halda, əgər söhbət həqiqi dialoqdan gedirdisə və bu, həqiqətən də ciddi bir proses kimi başa düşülürdüsə, bu prosesdə Müsavat partiyası və AXCP olmadan o şəkildə dəyərləndirilməsi mümkün deyildi. Yəni bizim üçün hakimiyyətin bu barədəki niyyətlərinin əsas test xarakterli məsələlərindən biri ondan ibarət idi ki, AXCP və Müsavat partiyası da burada iştirak eləsin. Hökumət Müsavat partiyasının iştirakında isə ciddi şəkildə maraqlı olub. Əli Həsənov mənə açıq şəkildə dedi ki, “biz Müsavat partiyasının…”
– Yəni Müsavat partiyasının dialoqda iştirakına razı olublar, amma AXCP-nin yox.
– Bəli, bunu mənə açıq şəkildə Əli Həsənov dedi. Çünki elə şeylər var ki… Tarixdə dediyimiz və demədiyimiz çox şeylər var ki, bəzi şeylər də deyilməlidir.
– Səbəbini soruşmadınız?
– …Müsavat partiyasının həmin prosesdə iştirakı üçün Prezident Aparatı tərəfindən çox ciddi cəhdlər göstərilib. Məndə olan məlumata görə, Müsavat partiyasının rəhbərliyi ilə bir neçə dəfə də telefon danışıqları olub.
– İsa bəylə?
– Yox, Arif bəylə. Arada da müəyyən vasitəçilər olub. Şəxsən danışılıb və…
Müsavat partiyası Prezident Aparatında ayrıca görüş istəyib…
– Vasitəçilər kim olub?
– Bu məsələni gəlin saxlayaq. Bunu Əli Həsənov dediyinə görə, bunun üzərinə gedirəm ki, Müsavat partiyası təklif edib ki, bu görüşdən əvvəl Müsavat partiyasının rəhbərliyi ilə Prezident Aparatında görüş olsun.
– Ayrıca görüş?
– Ayrıca görüş.
– Əgər o görüş olsaydı, Müsavat partiyası da həmin ümumi görüşdə iştirak edəcəkdi?
– Yəni burada bu görüşün tematikası, mövzusu, tərkibi və s. barədə bir razılaşmaları olsun. Belə bir şərtləri olub. Hər halda Əli Həsənovun dediyi ondan ibarət oldu ki, hətta prezident səviyyəsində Müsavat partiyasının bu prosesdə iştirakı arzuolunan hesab olunub. Amma yuxarıda qeyd elədiyim şərtləri də Prezident Aparatı qəbul eləməyib. Yəni ayrıca ya PA-da, ya da başqa bir yerdə görüşmək məsələsini. Mən bu fikri ki burada səsləndirdim, həmin görüşün publik hissəsində, yəni açıq iclas gedən yerdə mən bu fikirləri səsləndirdim. AXCP-nin və Müsavat partiyasının burada… Baxmayaraq ki, mən əli Həsənovla görüşdən əvvəl də bilirdim Müsavat partiyası ilə gedən təmasları. Xüsusilə, AXCP-nin iştirakının burada mütləq lazım olduğunu dedim. Diskussiyalar gedirdi, bunun əleyhinə olan fikirlər də səsləndirildi. Eyni zamanda orada bir daha açıqca bildirildi ki, “bizi burada maraqlandıran həqiqətən real dialoqun getməsidir. Real dialoqun getməsi üçün də bütün siyasi partiyaların adlarını çəkdim və bildirdim ki, onların iştirakı vacibdir”. Konkret olaraq, ümumən ölkədə olan ictimai-siyasi vəziyyət, siyasi məhbuslar məsələsi və seçki məsələsi. Və bu açıq, publik bir şəkildə dialoqun predmeti olmalıdır. Seçki islahatları keçirilməsi və s. Təkrar edirəm, bu məsələlər həm təklikdə, həm iki görüşdəki söhbətdə, həm iclasın ümumi gedişində, həm də mətbuatda bizim şərhlərimizdə və müsahibələrimizdə səslənibdir. İndi gələk sizin konkret dediyiniz dialoq məsələsinə. Bu dialoq məsələsi birdən-birə meydana çıxmayıb. Bu, 2011-ci ildən sonra İctimai Palatada işlənib hazırlanan siyasətin əsasında aparılırdı. Çünki o dövrlər rəhmətlik Zəfər Quliyevlə mən İctimai Palatanın “Demokratiyaya yumşaq keçidin Yol Xəritəsi” adlı sənəd hazırlamışdıq. Həmin sənəd bütün orada iştirak edən şəxslər tərəfindən, partiyanın qüvvələri tərəfindən qəbul olunmuşdu. Həmin “Demokratiyaya yumşaq keçidin” əsas mexanizmlərindən biri iqtidar-müxalifət dialoqu idi. Əlbəttə, 2015-ci il 2012-2013-cü illər deyildi. Sözün əsl mənasında bunun dialoq adlanması üçün AXCP-nin, Müsavat partiyasının, digər siyasi partiya və qüvvələrin orada iştirakının zəruri olması və bu prosesdə ölkənin həqiqi real ictimai-siyasi problemlərinin, o cümlədən siyasi məhbus probleminin, fundamental-demokratik islahatlar adlandırdığımız islahatlar paketinin və faktiki olaraq 2015-ci il seçki ili idi və seçki məsələsi, seçki islahatları məsələsinin müzakirəsini biz səsləndirirdik. Bir daha təkrar edirəm, mənim iştirak etdiyim yeganə görüşdə Əli Həsənov çıxış elədi və bu çıxış həm qapalı görüşdə, həm sonra mətbuatla görüşdə də bu fikri səsləndirdi ki, ona belə bir dialoqu aparmaq mandatı verilib şəxsən prezident tərəfindən. Lakin onun seçki barədə, seçki məsələləri barədə dialoq aparmaq mandatı yoxdur: “İqtidar hələlik buna hazır deyil”. Hətta bu şəkildə mətbuata fikir səsləndirdi.
I hissənin sonu
Strateq.az
